هر روز صبح، مسافران و محموله‌ها سوار بر یک هواپیمای نزدیک به ۵۰ ساله شرکت هواپیمایی ایر اینوئیت (Air Inuit) از فرودگاه بین‌المللی ترودو در مونترال، رهسپار سفری ۱۶۰۰ کیلومتری به پوویرنیتوک (Puvirnituq) در شمال کبک می‌شوند.
این بوئینگ ۷۳۷ کلاسیک که در میان قدیمی ترین هواپیماهای مسافربری جهان قرار دارد، روزگاری در آسمان اروپا و آفریقای مرکزی برای شرکت‌های هواپیمایی فرانسوی، گابنی و کنگویی پرواز می‌کرد؛ شرکت‌هایی که سال‌هاست از رده خارج شده‌اند. اکنون اما این جت قدیمی، وظیفه‌ای حیاتی در شمال کانادا دارد: جابه‌جایی مردم، مواد غذایی و مصالح ساختمانی بین مونترال و روستایی با تنها دو هزار نفر جمعیت.
این پرنده‌ی سالخورده یکی از چندین جت قدیمی فعال در ناوگان هوایی کانادا است که هنوز برای خدمات مسافربری و باری مورد استفاده قرار می‌گیرند. هرچند سن بالای این هواپیماها می‌تواند چالش‌هایی در زمینه‌ی نگهداری، بهره‌وری سوخت و تأمین قطعات ایجاد کند، اما اپراتورهای خطوط هوایی تأکید دارند که این مدل‌ها به دلیل استحکام و سازگاری با شرایط سخت، همچنان بهترین گزینه برای پروازهای مناطق دورافتاده هستند.
ونزوئلا و ایالات متحده در جایگاه‌های بعدی
بر اساس آمار شرکت داده‌پرداز صنعتی ch-aviation، از میان قدیمی ترین هواپیماهای مسافربری جهان که تعداد آنها به ۳۰ فروند می‌رسد و همچنان مسافران را در مسیرهای برنامه‌ریزی‌شده یا پروازهای چارتر جابه‌جا می‌کنند، ۱۳ فروند در کانادا فعالیت دارند.
تمام این هواپیماها مدل بوئینگ ۷۳۷-۲۰۰ هستند و عمر آنها بین ۴۲ تا ۵۲ سال تخمین زده می‌شود. از این میان، هشت فروند در فهرست قدیمی ترین هواپیماهای مسافربری جهان قرار دارند که هنوز برای خدمات تجاری مورد استفاده‌اند.
دو مورد از این جت‌های باسابقه، به ترتیب با ۵۰ و ۵۱ سال قدمت، در رتبه‌ی سوم و چهارم فهرست قدیمی ترین هواپیماهای فعال در جهان قرار گرفته‌اند. پس از کانادا، ونزوئلا با شش جت قدیمی در جایگاه دوم و ایالات متحده با سه فروند هواپیما در رتبه‌ی سوم قرار دارند.
با وجود پیشرفت فناوری در صنعت هوانوردی، وابستگی کانادا به این هواپیماهای کلاسیک تصادفی نیست. جغرافیای وسیع کشور، شرایط سخت آب‌وهوایی و باندهای فرودگاهی ناهموار در مناطق شمالی، استفاده از این جت‌های مقاوم و قدیمی را به ضرورتی عملی تبدیل کرده است. ضرورتی که نشان می‌دهد در کانادا، دوام و قابلیت اعتماد گاهی مهم‌تر از نوسازی ناوگان است.
بوئینگ ۷۳۷-۲۰۰؛ پرنده‌ای قدیمی اما قابل اعتماد
«کریستین بوش»، مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایر اینوئیت (Air Inuit)، می‌گوید دلیل استفاده‌ی مداوم این شرکت از هواپیماهای سری ۷۳۷-۲۰۰ نه انتخاب، بلکه اجبار است. ناوگان ۳۶ فروندی شرکت هواپیمایی ایر اینوئیت شامل چهار فروند از این مدل کلاسیک بدنه‌باریک است که همچنان نقشی حیاتی در پروازهای شمالی ایفا می‌کنند.
به گفته‌ی بوش، سه فروند از این هواپیماها که همگی در میان قدیمی ترین هواپیماهای مسافربری جهان قرار دارند، برای شرایط دشوار پروازی در باندهای شنی و غیراستاندارد شمال کانادا طراحی شده‌اند. در این پروازها، مسافران در نیمه‌ی عقب و بار در نیمه‌ی جلو هواپیما جای می‌گیرند تا توازن وزن برقرار بماند.
این بوئینگ ۷۳۷-۲۰۰ تنومند که نخستین‌بار در سال ۱۹۶۸ به پرواز درآمد، به‌طور ویژه با «کیت شن» تجهیز شده است. سامانه‌ای منحرف‌کننده روی چرخ دماغه که از برخورد قطعات سنگ با زیر بدنه جلوگیری می‌کند. همچنین جریان هوای فشرده در جلوی موتورهای توربوفن دمیده می‌شود تا مانع ورود خرده‌سنگ‌ها و آسیب دیدن موتور شود. این فناوری باعث شده تا ۷۳۷-۲۰۰ یکی از معدود جت‌هایی باشد که قادر به فرود ایمن بر روی باندهای شنی و ناهموار مناطق شمالی است.
چرا فرودگاه‌های معدنی آسفالت نمی‌شوند؟
از میان ۱۱۷ فرودگاه دورافتاده در شمال کانادا، تنها هفت فرودگاه دارای باند آسفالت هستند. بسیاری از بوئینگ‌های قدیمی که هنوز در ناوگان هوایی این کشور فعال‌اند، به این مناطق روستایی و دورافتاده پرواز می‌کنند. حدود نیمی از این پروازها نیز بر روی باندهای موقت و شنی شش معدن بزرگ در شمال فرود می‌آیند. پروازهایی که نقش مهمی در انتقال کارگران، مواد غذایی و تدارکات حیاتی به پروژه‌های روباز در نوناووت (Nunavut) و سایر نقاط شمالی دارند.
شرکت‌های معدنی معمولاً از آسفالت کردن باند فرودگاه‌های خودداری می‌کنند. زیرا هنگام تعطیلی یا پایان عمر معدن، بازسازی باندهای آسفالتی بسیار پرهزینه و دشوار است. افزون بر این، ویژگی منحصربه‌فرد خاک منجمد مناطق شمالی (Permafrost) مانع اصلی ساخت باندهای دائمی به شمار می‌رود. چرا که در فصل تابستان این خاک ذوب شده و باعث ایجاد ترک‌ها و موج‌های عمیق در سطح باند می‌شود، پدیده‌ای که فرود را برای هواپیماها بسیار خطرناک می‌کند.
مشکلات استفاده از قدیمی ترین هواپیماهای مسافربری جهان
قدیمی ترین هواپیماهای مسافربری جهان بدون مشکل نیستند. آنها سوخت بیشتری مصرف می‌کنند و تعمیر و نگهداری آنها به دلیل در درسترس نبودن قطعات، دشوارتر از هواپیماهای مدرن است. کمیاب بودن قطعات اساسی می‌تواند مشکلات بزرگی ایجاد کند. مثلا پیدا کردن قطعات برای تعویض قفل شکسته دستشویی این هواپیماها می‌تواند سخت‌تر از تعویض استارت موتور آنها باشد. این در حالی است که بعضی معتقدند که قطعات این هواپیماها با هزینه کمتری نسبت به قطعات جت‌های جدیدتر عرضه می‌شوند و می‌توان آنها را به راحتی تهیه کرد.
آیا پرواز با قدیمی ترین هواپیماهای مسافربری جهان امن است؟
در حالی که پرواز با یک هواپیمای قدیمی مربوط به دهه ۷۰ ممکن است بعضی از مسافران را در مورد ایمنی آنها نگران کند، شواهد کمی از مشکلات ایمنی در قدیمی ترین هواپیماهای مسافربری جهان وجود دارد. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهد که هیچ ارتباطی بین سن هواپیما و میزان تصادفات مرگبار در آمریکای شمالی و اروپا وجود ندارد.
به اعتقاد بعضی از کارشناسان، نگهداری مناسب بسیار مهم‌تر از تاریخ تولید است و از نظر ایمنی، هیچ نگرانی در این زمینه وجود ندارد. زیرا هواپیماها به خوبی تعمیر و نگهداری می‌شوند. برای مثال، شرکت هواپیمایی گلنکور، که دو هواپیمای ۴۶ ساله آن در میان قدیمی ترین هواپیماهای مسافربری جهان قرار دارند، در هر پرواز یک مکانیک به همراه قطعات یدکی متعدد را به همراه دارد. برای جلوگیری از تعمیرات غیرمنتظره، این شرکت اقدامات احتیاطی مانند تعویض لاستیک‌ها در فواصل زمانی کمتر از سایر شرکت‌های هواپیمایی انجام می دهد. چرا که اگر هواپیمایی در معدن دچار نقص فنی شود، تعمیر آن در آنجا هزینه زیادی برای شرکت به همراه خواهد داشت.
هواپیماهای جدید جایگزین قدیمی ترین هواپیماهای مسافربری جهان
اگرچه هنوز هم هواپیماهای قدیمی ۷۳۷-۲۰۰ یکی از ارکان سفرهای هوایی راه دور در کانادا است، اما با ظهور راه‌حل‌های جدید، ممکن است تعداد این هواپیماها کاهش یابد.
شرکت هواپیمایی گلنکور در تمام طول سال آزمایش‌هایی در مورد دمای زمین انجام می‌دهد تا ببیند آیا کاهش خاک منجمد امکان ساخت باند فرودگاه آسفالت را فراهم می‌کند یا خیر. گزینه دیگر، امکان ساخت یک باند فرودگاه با تخته‌های آلومینیومی است که البته این گزینه گران‌تر تمام می‌شود.
دولت کبک سال گذشته اعلام کرد که تا ۵۰ میلیون دلار برای ترمیم باند شنی در پوویرنیتوک اختصاص خواهد داد. شرکت هواپیمایی ایر اینوئیت هم در حال همکاری با سازمان حمل و نقل کانادا است تا بتواند یک جت مدرن را بر روی یک نوع سطح جدید به پرواز درآورد. آنها امیدوارند که تا اوایل سال آینده اجازه برای برخاستن هواپیماهای جدیدتر در آنجا را دریافت کند.
منبع: ام‌اس‌ان
