در حالی که جهان نفسگیر به دنبال نشانههایی از صلح در شرق اروپا میگردد، «دونالد جی. ترامپ»، رئیسجمهور ایالات متحده، با یک حرکت جسورانه، طرح صلح ۲۸بندی خود را برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین رونمایی کرد. این سند، که به عنوان “یادداشت صلح ترامپ” شناخته میشود، نه تنها مرزهای سرزمینی را بازتعریف میکند، بلکه تضمینهای امنیتی، بازسازی اقتصادی و حتی ادغام مجدد روسیه در عرصه جهانی را پیشنهاد میدهد. اما آیا طرح صلح ترامپ، که در ۲۰ نوامبر ۲۰۲۵ (۲۹ آبان ۱۴۰۴) به طور رسمی به اوکراین ارائه شد، میتواند پلی به سوی صلح باشد یا صرفاً یک “کاغذبازی دیپلماتیک” است که کییف را به تسلیم وامیدارد؟
این مقاله به بررسی دقیق طرح صلح ترامپ میپردازد: از ریشههای آن در مذاکرات محرمانه، تا جزئیات ۲۸ بند کلیدی، و واکنشهای پرهیاهوی طرفین درگیر. بر اساس اسناد افشاشده توسط Axios و تأیید مقامات آمریکایی، این طرح توسط فرستاده ترامپ، «استیو ویتکوف»، با مشورت «مارکو روبیو» (وزیر خارجه) و «جرد کوشنر» تدوین شده است. ترامپ مهلتی تا ۲۷ نوامبر برای توافق اولیه تعیین کرده و مذاکرات بهبودیافته آن از ۲۳ نوامبر در ژنو آغاز شده است. اما واکنشها؟ اوکراین آن را “دردسرآمیز” میخواند، روسیه “فرصت واقعی”، و اروپا در میانه دوگانهای از حمایت و مخالفت گرفتار است.
زمینه تاریخی: از وعدههای انتخاباتی تا مذاکرات پشتپرده
جنگ روسیه و اوکراین، که از فوریه ۲۰۲۲ آغاز شد، بیش از سه سال است که اروپا و جهان را به لرزه درآورده. ترامپ، که در کمپین انتخاباتی ۲۰۲۴ وعده “پایان جنگ در ۲۴ ساعت” داده بود، حالا با این طرح ۲۸بندی، گام عملی برداشته است. این سند بر اساس گفتگوهای اولیه با «کیریل دمیتریف» (فرستاده اقتصادی روسیه) و «روستم عومروف» (مشاور اوکراین) تدوین شده و به عنوان یک “سند زنده” توصیف میشود – یعنی قابل مذاکره و تغییر.
طرح صلح ترامپ بر سه ستون اصلی استوار است: امنیت (تضمینهای دوجانبه و محدودیتهای نظامی)، اقتصاد (بازسازی اوکراین و رفع تحریمهای روسیه)، و قلمرو (شناخت “امر واقع” سرزمینی). ترامپ آن را “بهترین معامله برای همه” مینامد. اما منتقدان، از جمله «ولودیمیر زنلینسکی»، رئیسجمهور اوکراین، آن را “فشار یکطرفه به کییف” توصیف کردهاند. در ادامه، به جزئیات طرح صلح ترامپ میپردازیم.
واکنشهای طرفین به طرح صلح ترامپ: از خشم کییف تا لبخند محتاط مسکو
واکنشها به طرح صلح ترامپ، مانند خود جنگ، دوقطبی است. اوکراین، که از سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۰۰ هزار کشته و میلیونها آواره داده، با احتیاط و خشم روبرو شده است. زنلینسکی در سخنرانی ۲۲ نوامبر، آن را “چشمانداز آمریکایی” خواند. همچنین تأکید کرد که کییف خطوط قرمز خود، مانند واگذاری سرزمین بدون رفراندوم، محدود کردن ارتش به ۶۰۰ هزار نفر، و رد عضویت در ناتو، را حفظ میکند.
او آماده مذاکره با ترامپ است، اما گفته: «ما ورودیهایمان را برای معنادار کردن این طرح ارائه میدهیم.» مقامات اوکراینی، مانند «دمیترو کولبا» (وزیر خارجه)، برخی نقاط را مثبت میدانند: دسترسی ترجیحی به بازار اتحادیه اروپا و بسته بازسازی ۲۰۰ میلیارد دلاری. اما کل طرح صلح ترامپ را “بیش از حد به نفع مسکو” میخوانند. ترامپ در توییتی تند، اوکراین را به عدم قدردانی متهم کرد. همچنین هشدار داد: «بدون توافق، سرزمینهای بیشتری از دست خواهید داد.»
در مقابل، روسیه با خوشبینی محتاطانه از طرح صلح ترامپ استقبال کرد. «کیریل دمیتریف» آن را “فرصت واقعی” نامید و گفت: «موقعیت روسیه واقعاً شنیده شده، برخلاف تلاشهای قبلی.» ولادیمیر پوتین عمومی تأیید نکرده، اما منابع کرملین به شناخت امر واقع سرزمینی (مانند کریمه) اشاره دارند و آن را گامی به سوی پایان جنگ میبینند. روسیه بر حفظ کنترل بر مناطق اشغالی تأکید دارد و مذاکرات ژنو را “مثبت” توصیف کرده.
اروپا هم در آشفتگی است: مجارستان و اسلواکی (به رهبری ویکتور اوربان و رابرت فیکو) حامی قوی طرح صلح ترامپ هستند و آن را واقعبینانه میدانند. اما فرانسه (امانوئل ماکرون) و بریتانیا (کییر استارمر) مخالفاند. زیرا طرح پیشنهادهای ناتو برای استقرار نیروها را نادیده میگیرد. انتقادهای جهانی شامل بند عفو جنایات جنگی (بند ۲۶) است که سازمانهای حقوق بشری مانند عفو بینالملل آن را تسویه حساب با جنایتکاران خواندهاند. در نهایت، ترامپ با تشکیل شورای صلح به ریاست خود، نظارت بر اجرا را بر عهده گرفته و تهدید به تحریم در صورت نقض کرده است.
جزئیات طرح صلح ترامپ: ۲۸ بند کلیدی، پلی به صلح یا تسلیم؟
طرح صلح ترامپ، با ۲۸ بند، ترکیبی از امتیازات و محدودیتهاست. در ادامه، متن اصلی انگلیسی هر بند (بر اساس افشای Axios) و ترجمه دقیق و روان به فارسی آورده شده است. این ترجمه با رعایت انشای حقوقی، املا صحیح و ساختار جملات واضح انجام شده تا برای خوانندگان فارسیزبان قابل فهم باشد.
ترجمه ۲۸ بند طرح صلح ترامپ به شرح زیر است:
۱. حاکمیت اوکراین تأیید خواهد شد.
۲. یک توافق جامع عدم تجاوز میان روسیه، اوکراین و اروپا امضا خواهد شد. تمام ابهامات ۳۰ سال گذشته پایانیافته تلقی میشود.
۳. انتظار میرود روسیه به کشورهای همسایه حمله نکند. همچنین ناتو نیز گسترش بیشتری نداشته باشد.
۴. گفتگوهایی میان روسیه و ناتو با میانجیگری آمریکا برای حل مسائل امنیتی، کاهش تنش، تضمین امنیت جهانی و افزایش فرصتهای همکاری و توسعه اقتصادی آینده برگزار خواهد شد.
۵. اوکراین تضمینهای امنیتی معتبر دریافت خواهد کرد.
۶. شمار نیروهای مسلح اوکراین به ۶۰۰ هزار نفر محدود خواهد شد.
۷. اوکراین میپذیرد در قانون اساسی خود تصریح کند که به ناتو نخواهد پیوست. همچنین ناتو نیز میپذیرد در اساسنامه خود درج کند که اوکراین در آینده پذیرفته نخواهد شد.
۸. ناتو موافقت میکند که نیروهای خود را در اوکراین مستقر نکند.
۹. جنگندههای اروپایی در لهستان مستقر خواهند شد.
۱۰. تضمین امنیتی آمریکا برای برقراری صلح بین روسیه و اوکراین شامل شروط زیر خواهد بود: • آمریکا در برابر ارائه تضمین، غرامت دریافت میکند. • اگر اوکراین به روسیه حمله کند، تضمین امنیتی را از دست میدهد. • اگر روسیه به اوکراین حمله کند، علاوه بر واکنش قاطع نظامی هماهنگ، تمام تحریمهای جهانی بازگردانده میشود و همه مزایا و شناساییهای این توافق لغو میگرد. • اگر اوکراین بیدلیل موشکی به مسکو یا سنپترزبورگ شلیک کند، تضمین امنیتی باطل خواهد شد.
۱۱. اوکراین واجد شرایط عضویت در اتحادیه اروپا است و تا زمان بررسی این موضوع، دسترسی موقت و ترجیحی به بازار اتحادیه اروپا دریافت میکند.
۱۲. یک بسته قدرتمند جهانی برای بازسازی اوکراین پس از صلح با روسیه ارائه خواهد شد، از جمله: • ایجاد «صندوق توسعه اوکراین» برای سرمایهگذاری در صنایع دارای رشد سریع مانند فناوری، مراکز داده و هوش مصنوعی. • همکاری آمریکا و اوکراین برای بازسازی، نوسازی و بهرهبرداری مشترک از زیرساخت گاز اوکراین. • بازسازی مناطق جنگزده و نوسازی شهرها و مناطق مسکونی. • توسعه زیرساختها. • استخراج مواد معدنی و منابع طبیعی. • بانک جهانی یک بسته مالی ویژه برای تسریع این اقدامات فراهم خواهد کرد.
۱۳. روسیه دوباره در اقتصاد جهانی ادغام خواهد شد: • رفع تحریمها مرحلهبهمرحله و موردی بررسی و توافق خواهد شد؛ • آمریکا با روسیه توافق بلندمدت همکاری اقتصادی در حوزه انرژی، منابع طبیعی، زیرساخت، هوش مصنوعی، مراکز داده، استخراج فلزات کمیاب در قطب شمال و دیگر پروژههای مشترک امضا میکند؛ • روسیه دوباره به گروه G8 دعوت خواهد شد.
۱۴. داراییهای منجمدشده روسیه چنین استفاده خواهد شد: • ۱۰۰ میلیارد دلار از داراییهای منجمد روسیه در بازسازی اوکراین سرمایهگذاری میشود. • آمریکا ۵۰٪ سود این سرمایهگذاری را دریافت میکند. • اروپا ۱۰۰ میلیارد دلار دیگر برای بازسازی اوکراین اضافه میکند. • بقیه داراییهای منجمد روسیه در یک صندوق مشترک آمریکا–روسیه برای پروژههای دوطرفه سرمایهگذاری میشود. • هدف تقویت روابط و ایجاد منافع مشترک برای جلوگیری از بازگشت به درگیری خواهد بود.
۱۵. یک گروه کاری مشترک آمریکا–روسیه در حوزه امنیت برای نظارت بر اجرای مفاد توافق صلح میان روسیه و اوکراین ایجاد خواهد شد.
۱۶. روسیه سیاست «عدم تجاوز» به اروپا و اوکراین را در قانون خود ثبت میکند.
۱۷. آمریکا و روسیه بر تمدید پیمانهای کنترل و عدمگسترش سلاح هستهای، از جمله پیمان START I، توافق خواهند کرد.
۱۸. اوکراین مطابق معاهده NPT به عنوان کشوری غیرهستهای باقی میماند.
۱۹. نیروگاه هستهای زاپوریژیا تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) به کار خواهد افتاد و برق آن به نسبت ۵۰٪ برای روسیه و ۵۰٪ برای اوکراین تقسیم میشود.
۲۰. هر دو کشور متعهد میشوند برنامههای آموزشی برای ترویج درک فرهنگی، مدارا و مبارزه با تبعیض اجرا کنند: • اوکراین قوانین اتحادیه اروپا درباره مدارا دینی و حمایت از اقلیتهای زبانی را میپذیرد. • هر دو کشور تبعیض را لغو کرده و حقوق رسانه و آموزش روسی و اوکراینی را تضمین میکنند. • هرگونه ایدئولوژی نازی ممنوع خواهد بود.
۲۱. قلمروها: • کریمه، لوهانسک و دونتسک بهصورت «امر واقع» روسی شناخته میشوند، حتی توسط آمریکا. • خرسون و زاپوریژیا در خط تماس «منجمد» میشوند و همین خط، مرز امرواقع تلقی میشود. • روسیه از سایر مناطق مورد توافق عقبنشینی میکند. • نیروهای اوکراین از بخش تحت کنترل خود در دونتسک خارج میشوند و منطقه تخلیهشده به عنوان «منطقه بیطرف غیرنظامیشده» و «سرزمین متعلق به فدراسیون روسیه» شناخته میشود. • نیروهای روسیه وارد این منطقه بیطرف نخواهند شد.
۲۲. پس از توافق بر سر ترتیبات سرزمینی و برقراری صلح میان روسیه و اوکراین، هیچیک از دو کشور حق تغییر مرزها با زور را نخواهند داشت. تضمینهای امنیتی در صورت نقض این تعهد معتبر نخواهد بود.
۲۳. روسیه مانع استفاده تجاری اوکراین از رود دنیپر نخواهد شد. همچنین توافقهایی درباره عبور آزاد غلات از دریای سیاه انجام میشود.
۲۴. یک کمیته بشردوستانه برای حل مسائل باقیمانده تشکیل میشود: • تبادل همه اسرا و اجساد به صورت «همه در برابر همه». • آزادی همه زندانیان غیرنظامی و گروگانها، از جمله کودکان. • اجرای برنامههای پیوستن خانوادهها. • اقداماتی برای کاهش رنج قربانیان جنگ.
۲۵. اوکراین ظرف ۱۰۰ روز انتخابات برگزار خواهد.
۲۶. تمام طرفهای درگیر در این جنگ عفو کامل دریافت میکنند. همچنین هیچگونه ادعا یا شکایتی در آینده مطرح نخواهد شد.
۲۷. این توافق الزامآور خواهد بود و اجرای آن توسط «شورای صلح» به ریاست دونالد ترامپ تضمین و نظارت میشود. در صورت نقض، تحریمها اعمال خواهد شد.
۲۸. پس از موافقت همه طرفها با این یادداشت، آتشبس بلافاصله پس از عقبنشینی دو طرف به نقاط توافقشده آغاز میشود.
تحلیل نهایی: صلح یا توهم؟
۲۸ بند طرح صلح ترامپ، اگر اجرا شود، میتواند جنگ را به پایان برساند: با واگذاری ۲۰ درصد خاک اوکراین به روسیه، اما در ازای بازسازی عظیم و تضمینهای امنیتی. اما چالشها عظیماند: کییف بر سر واگذاری سرزمین مقاومت میکند، مسکو بر حفظ دستاوردها اصرار دارد، و جهان نگران بازگشت به “جنگ سرد” است. مذاکرات ژنو تا ۲۷ نوامبر ادامه دارد. اما آیا ترامپ “معامله قرن” جدیدی میسازد یا شکست میخورد؟ زمان پاسخ خواهد داد.
