در هفتاد و هشتمین نشست سالانه سازمان بهداشت جهانی در تاریخ ۲۰ مه، توافق تاریخی برای آمادگی در برابر همه گیری بعدی به امضای کشورهای عضو رسید. این توافق، ثمره سه سال مذاکره و همکاری بین‌المللی است و تنها برای دومین بار در تاریخ «سازمان بهداشت جهانی» معاهده‌ای جامع با چنین گستردگی در حوزه سلامت به تصویب رسیده است.
به گفته «آیلت برمن»، متخصص برجسته حقوق سلامت جهانی در «دانشگاه ملی سنگاپور»، این توافق به خودی خود یک دستاورد بزرگ به شمار می‌رود. توافق جدید پس از تجربه تلخ همه‌گیری کووید-۱۹ شکل گرفته که جان بیش از ۲۰ میلیون نفر را در سراسر جهان گرفت. همچنین یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های تاریخ معاصر در حوزه سلامت و اقتصاد بود.
عناصر کلیدی توافق درباره آمادگی در برابر همه گیری بعدی
کشورهای عضو «سازمان بهداشت جهانی» با امضای این معاهده جدید، خود را متعهد کرده‌اند که اقدامات پیشگیرانه را با دقت و جدیت بیشتری دنبال کنند. همچنین زیرساخت‌ها و سامانه‌های نظارتی‌شان را ارتقا دهند و برنامه‌های جامعی برای مقابله با همه‌گیری‌های آینده تدوین و اجرا نمایند.
همچنین، اصل «عدالت در دسترسی به منابع حیاتی سلامت»، از جمله واکسن‌ها، محور اصلی این توافق قرار گرفته است تا تمامی کشورها بدون تبعیض از فرصت برابر برای محافظت در برابر بیماری‌های واگیر برخوردار شوند.
بر اساس این توافق، تمرکز ویژه‌ای بر توزیع عادلانه و افزایش ظرفیت تولید واکسن، تجهیزات حفاظت فردی و داروهای ضروری در سراسر جهان وجود دارد. به این ترتیب، در مواقع بحران‌های بهداشتی، هیچ کشوری از دسترسی به این منابع حیاتی محروم نخواهد بود.
همچنین، ایجاد یک سازوکار جهانی تحت عنوان «سیستم دسترسی و اشتراک منافع پاتوژن‌ها» «PABS» یکی از ستون‌های اصلی این معاهده به شمار می‌رود. این سیستم قرار است زمینه به‌اشتراک‌گذاری سریع داده‌های ژنتیکی عوامل بیماری‌زا، واکسن‌ها و داروها را میان کشورها فراهم کند. طبق توافق، یک‌پنجم از این منابع به‌طور ویژه برای کشورهای کم‌درآمد در نظر گرفته می‌شود تا عدالت در دسترسی به درمان تضمین شود. هدف اصلی این طرح، تسریع فرآیند ارائه واکسن و آزمایش‌های تشخیصی و ایجاد آمادگی در برابر همه گیری بعدی جهان و تهدیدات آینده است. البته جزئیات چگونگی اجرای سیستم «PABS» قرار است تا ماه مه ۲۰۲۶ نهایی و اعلام شود.
چالش‌های اجرایی توافق سازمان بهداشت جهانی و غیبت آمریکا
طبق گفته کارشناسان، اثربخشی این توافق تاریخی سازمان بهداشت جهانی، به کیفیت اجرا و تأمین مالی آن بستگی دارد. این معاهده، اگرچه بیانیه‌ای از نیت همکاری بین‌المللی است، اما نحوه اجرای عملی آن هنوز به طور کامل مشخص نشده است. همچنین، برخی کشورها نگرانی‌هایی درباره حفظ استقلال ملی خود داشتند که در نسخه نهایی توافق، تأکید خاصی بر حق هر کشور در تدوین سیاست‌های اجرایی گنجانده شد.
از سوی دیگر، غیبت آمریکا به شکل قابل توجهی مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. «ایالات متحده» که تا ژانویه ۲۰۲۵ و با تصمیم دولت دوم دونالد ترامپ از عضویت سازمان بهداشت جهانی کناره گرفت، اکنون ملزم به رعایت مفاد این توافق نخواهد بود. این موضوع ممکن است عدالت در دسترسی به فناوری و تحقیقات دارویی برای کشورهای کم‌درآمد را با چالش مواجه کند. زیرا بسیاری از شرکت‌های بزرگ دارویی و تحقیقاتی در آمریکا مستقر هستند. درنتیجه الزامی به اشتراک گذاری اطلاعات نخواهند داشت.
چشم‌انداز آینده همکاری کشورها برای آمادگی در برابر همه گیری بعدی
در مجموع، بسیاری از کارشناسان معتقدند که موفقیت این توافق تاریخی «سازمان بهداشت جهانی» برای آمادگی در برابر همه گیری بعدی، وابسته به همکاری جدی کشورها، پشتیبانی مالی کافی و وفاق سیاسی میان دولت‌ها خواهد بود.
به باور آن‌ها، برگزاری نشست‌ها و کنفرانس‌های مشترک برای ارزیابی عملکرد کشورها می‌تواند نقش موثری در افزایش هماهنگی و شفافیت ایفا کند. همچنین حرکت جهان به سوی یک نظام سلامت عادلانه و کارآمدتر را سرعت ببخشد.
در نهایت، امید می‌رود که با اجرایی شدن این معاهده، دسترسی به خدمات سلامت برای همه مردم، به‌ویژه در کشورهای کم‌درآمد عادلانه‌تر شود. همچنین تجربه‌های تلخ همه‌گیری‌های گذشته زمینه‌ساز دورانی تازه با مدیریت هوشمندانه‌تر بحران‌های جهانی سلامت باشد.
منبع: dw
