هر چند که تقریباً همه کشورها انفجار بمب‌های هسته‌ای را در دهه نود میلادی متوقف کردند، بعد از سه دهه سکوت، آزمایش سلاح‌های هسته‌ای ناگهان به موضوع اصلی بحث تبدیل شده است.
بعد از اینکه هفته گذشته، روسیه بدون منفجر کردن بمب، یک موشک هسته‌ای را به آزمایش گذاشت، این هفته، «دونالد ترامپ» در پاسخ به آزمایش هسته‌ای روسیه اعلام کرد که ایالات متحده آزمایش سلاح‌های هسته‌ای خود را از سر خواهد گرفت.
توقف آزمایش سلاح‌های هسته‌ای توسط کشورها
تاکنون تنها کشوری که آزمایش سلاح‌های هسته‌ای انجام داده، کره شمالی است. این آزمایش‌ها همگی زیرزمینی بوده‌اند. ایالات متحده آخرین بار در سال ۱۹۹۲ بمب هسته‌ای خود را آزمایش کرد. آخرین آزمایش هسته‌ای روسیه نیز در سال ۱۹۹۰ بوده است. چین هم در سال ۱۹۹۶ انجام این آزمایشات را متوقف کرد.
در این میان، مهیب‌ترین آزمایش‌های هسته‌ای، مواردی بودند که در اواخر دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ در فضای باز انجام شدند و بعضی از نمادین‌ترین و وحشتناک‌ترین تصاویر عصر هسته‌ای را خلق کردند. ابر قارچی‌شکل ناشی از بمب از آن زمان تا به امروز نماد تهدید بوده است.
عواقب زیست‌محیطی آزمایش سلاح‌های هسته‌ای
اثرات مخرب آزمایش‌های انجام شده هنوز هم به قوت خود باقی است. برای مثال، آلودگی ناشی از بارش رادیواکتیو آزمایش‌های هسته‌ای آمریکا در بیکینی آتول در اقیانوس آرام که از بزرگترین آزمایش‌های انجام شده تاکنون بوده، زندگی دائمی در آن منطقه را برای همیشه غیرممکن کرده است.
بیشتر آزمایش‌های جوی در سال ۱۹۶۳، با انعقاد پیمان منع جزئی آزمایش‌ها توسط ایالات متحده، اتحاد جماهیر شوروی و دیگران، پایان یافت. در این پیمان، روشی برای بررسی احتمال نقض مفاد آن توسط کشورها پیش‌بینی نشده بود. اما مرور زمان ثابت کرد که این توافق مؤثر بوده است. ایالات متحده و شوروی هر دو آزمایشاتشان را متوقف کردند و دیگر هرگز به آن بازنگشتند. با این حال، فرانسه تا سال ۱۹۷۴ و چین تا سال ۱۹۸۰ به آزمایش‌های روی زمین ادامه دادند.
چه چیزی باعث توقف کامل آزمایش سلاح‌های هسته‌ای شد؟
آزمایش‌های زیرزمینی توسط تمام قدرت‌های بزرگ در طول دهه ۱۹۸۰ ادامه یافت، که این امر گسترش بارش رادیواکتیو را محدود کرد. با این حال، جنبشی برای توقف کامل این آزمایشات در حال شکل‌گیری بود.
در سال ۱۹۹۲، ایالات متحده آمریکا نیز آزمایش‌های هسته‌ای را به حالت تعلیق درآورد. سپس در سال ۱۹۹۶، پیمان جامع منع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBT) توسط سازمان ملل متحد به تصویب رسید. این پیمان، تمام انفجارهای آزمایشی هسته‌ای را در هر کجای جو، اقیانوس یا زیر زمین ممنوع کرد.
راه‌اندازی سیستم نظارت جهانی
به عنوان بخشی از جامع منع آزمایش سلاح‌های هسته‌ای، یک سیستم نظارت جهانی برای شناسایی هرگونه آزمایش هسته‌ای راه‌اندازی شد. صدها سایت در سراسر جهان، فعالیت‌های لرزه‌ای، امواج صوتی در اقیانوس و تشعشعات در جو را اندازه‌گیری می‌کنند. به این ترتیب هیچ کشوری قادر به انجام مخفیانه آزمایش هسته‌ای نیست. این سیستم تمام آزمایش‌های کره شمالی را شناسایی کرده است.
با این حال، جامع منع آزمایش‌های هسته‌ای فقط تا حدی قابلیت اعمال دارد. تاکنون نه کشور از تصویب این پیمان خودداری کرده و ملزم به اجرای آن نیستند. این کشورها شامل ایالات متحده، روسیه، چین، هند، پاکستان، اسرائیل، ایران، مصر و کره شمالی هستند که همه قدرت‌های هسته‌ای بزرگ و بعضی دیگر از کشورها را در بر می‌گیرد.
آزمایش هسته‌ای برای ترساندن غرب
اگرچه روسیه و چین در سال‌های اخیر هیچ انفجار هسته‌ای در مقیاس بزرگ انجام نداده‌اند، اما وزارت امور خارجه ایالات متحده می‌گوید که این احتمال وجود دارد که هر دو کشور آزمایش‌هایی در مقیاس کوچک‌تر انجام داده باشند که از نظر فنی نقض پیمان محسوب می‌شود.
در سال ۲۰۲۳، «میخائیل کووالچوک»، مشاور «ولادیمیر پوتین»، گفته بود که روسیه باید سالی یک بار یک سلاح هسته‌ای را آزمایش کند تا «غرب را بترساند». اما تاکنون هیچ نشانه‌ای از انجام این کار مشاهده نشده است.
آیا آزمایشات هسته‌ای بازگشته است؟
شاید بتوان گفت که تا حدودی. آزمایش‌های هسته‌ای اخیر روسیه برای یک موشک هسته‌ای بود که می‌تواند کلاهک هسته‌ای حمل کند. پوتین ادعا کرد که این موشک برد تقریباً نامحدودی دارد، قابل ردیابی نیست و رهگیری آن غیرممکن است. روسیه همچنین رزمایش‌هایی با موشک‌های بالستیک قاره‌پیما و موشک‌های کروز انجام داد که هر دو می‌توانند بمب هسته‌ای حمل کنند.
سپس مشخص شد که روسیه یک پهپاد زیرآبی را آزمایش کرده است که می‌تواند یک حمله هسته‌ای قدرتمند را به یک شهر ساحلی انجام دهد. این پهپاد که پوزیدون نام دارد، طوری طراحی شده است که در نزدیکی خط ساحلی منفجر شود و یک سونامی رادیواکتیو قدرتمند را در یک مرکز بزرگ شهری به راه بیندازد. پوتین که اولین بار در سال ۲۰۱۸ از وجود این پهپاد خبر داد، دوباره ادعا کرد که این پهپاد برای ردیابی یا رهگیری بسیار سریع خواهد بود.
در مورد ایالات متحده اما باید دید که منظور ترامپ از از سرگیری آزمایش‌ها دقیقاً چیست. هنوز مشخص نیست که آیا منظور او آزمایش‌های موشکی مشابه روسیه است یا انفجارهای هسته‌ای واقعی.
مواضع متضاد ترامپ
در آوریل گذشته، اداره ملی امنیت هسته‌ای آمریکا اعلام کرد که در صورت دستور، آماده از سرگیری آزمایش‌های زیرزمینی است، اما نیازی به انجام این کار ندیده است.
این در حالی است که اعلامیه این هفته ترامپ با آنچه که او تنها چند ماه پیش گفته بود، در تضاد است. در ماه آگوست، او گفته بود که می‌خواهد مذاکراتی را با روسیه و چین برای کاهش یا حتی از بین بردن تهدیدات هسته‌ای آغاز کند. ترامپ گفته بود: «ما نمی‌توانیم اجازه دهیم سلاح‌های هسته‌ای تکثیر شوند. باید سلاح‌های هسته‌ای را متوقف کنیم. قدرت آنها خیلی زیاد است».
منبع: سی‌بی‌سی
