محمود عبدالهی – شاید حتی خود «ویلیام.جی.مورگان» هم، که 121 سال پیش والیبال را پی ریزی کرد، فکر نمی کرد روزی اقبال عمومی به ورزشی که او ابداع کرده به قدری فراگیر باشد که «والیبال» به عنوان پربیننده ترین رشته ورزشی المپیک نام بگیرد، یکی از پنج ورزش برترجهان نزد مردم شناخته شود و فدراسیون بین المللی آن نیز با عضویت 220 فدراسیون ملی بزرگترین نهاد ورزشی جهان باشد که موظف شود برای نیم میلیارد نفر از مردم زمین که والیبال بازی می کنند برنامه های مختلف و متنوع تدوین کند.
اما چنین شد و والیبال به چنان سرعتی نزد مردم اقصی نقاط جهان به محبوبیت رسید که امروزه علاوه برالمپیک، رقابتهایی از جمله؛ قهرمانی جهان، جام جهانی، لیگ جهانی، جایزه بزرگ جهان، جام بزرگ قهرمانان قاره ها و قهرمانی نوجوانان و جوانان جهان تنها بخشی از برنامه های جهانی برنامه ریزان و سیاستگزاران والیبال برای راضی نگه داشتن علاقه مندان به این ورزش است. چه آنکه فدراسیون جهانی والیبال (FIVB) در این سال ها برنامه هایی بین المللی با عناوینی همچون: والیبال همگانی، والیبال با محدودیت قد، والیبال برای رده های سنی از خردسالان تا نوجوانان و … را برگزار می کند که همه و همه بیانگر توجه و علاقه مندی جامعه جهانی به این رشته ورزشی است.
در دو دهه گذشته نیز با ظهور والیبال ساحلی، بخش دیگری از طرفداران ورزش هایی که در عین رقابت جدی برای قهرمانی، مفرح و توریستی هم قلمداد می شوند به این رشته پیوستند تا والیبال ساحلی هم از همان ابتدای حضور بین المللی اش با استقبالی چشمگیر از طرف ورزشکاران و علاقه مندان به ورزش مواجه شود. تا جایی که امروز از والیبال ساحلی به عنوان یکی از درآمدزاترین ورزش های جهان نام برده می شود که درآمد حاصل از تورهای جهانی اش میلیارد دلاری است.
تاريخچه واليبال در جهان
واليــبال در روز دوم فوریه سال 1895 ميلادي مطابق با بیستم بهمن ماه سال 1273 هجری شمسي، توسط ويليام . جی . مورگـان مدیر تربیت بدنی کالج Y.M.C.A در شهر هوليوك ايالت ماسا چوست امريكا ابداع و معرفی شد که ابتدا مينتونت نام داشت.
مورگان پس از این که دوستش، جیمز نایسمیت، در سال 1891 ورزش بسکتبال را درهمان کالج ابداع کرد، با تلفیق ورزش هایی همچون بسکتبال و تنیس، شالوده ورزشی نو و مفرح را براي دانشجويان خود ریخت که بازي آن با توپی شبیه به توپ بسکتبال از روي توری مثل تور تنیس انجام می گرفت. به همین منظور مورگان با استفاده از تور تنيس روي چمن كه به دو طرف ديوار سالن ورزش بسته مي شد و با استفاده از توئي توپ بسكتبال كه به دليل سبكي وزن به دست ها آسيب نمي رساند ، بازي را شروع كرد و همین شروع کافی بود تا این ورزش به سرعت از یک کالج به کالج دیگر و از شهری به شهر دیگر معرفی و منتقل شود. تا جایی که پس از یک سال (1896) مردم اکثر ایالت های امریکا با آن اشنا شده بودند.
در همین سال کمیته بین المللی ورزش کالج از مورگان دعوت کرد تا طی یک کنفرانس، قوانین و مقررات ورزش ابداعی اش را در حضور اساتید کالج تشریح کند. مورگان هم کنفرانس را در سالن ورزشی کالج تشکیل داد. جایی که تعدادی از دانشجویان را به دو گروه تقسیم کرده بود و در حالی که آنها مشغول بازی بودند نقطه نظرات خود را برای اساتید و اعضای کمیته شرح می داد. پروفسور آلفرد.تی.هالستيد در جریان همین کنفرانس و با مــشاهده نحوه این بازي، پیشنهاد داد که این ورزش از مينتونت به واليبال تغيير نام پیدا کند. چراکه حرکت و نمود اصلی این بازي در رد و بدل شدن توپ از روي تور است. مورگان هم این پیشنهاد را پذیرفت و به این ترتیب ورزش ابداعی اش شد والیبال.
با اينكه واليبال در آغاز ورزشی سالني بود و در محل هاي سرپوشيده انجام مي شــد، ولي كم كم توسط خود مردم به زمين هــاي روبـــاز كشـيده شد و به شکل يكي از سرگرمی های محبوب تابستاني در پارک ها و ساحل ها درآمد.
سیر وضع قوانین والیبال
در آغاز براي واليبال قوانين خاصي تدوين نشده بود اما رفته رفته با همه گیر شدن آن نیاز به وضع قوانين و مقرراتی که انجام بازی را براي همگان یکدست و آسان کند احساس شد. به همین دلیل؛
در سال 1900 پذيرفته شد كه هر ست بازي 21 پوئن باشد.
در سال 1912 سيستم چرخش به تصويب رسيد.
در سال 1917 پذيرفته شد كه هر ست بازي 15 پوئن باشد.
در سال 1918 تصویب شد که تعداد بازيكنان هر طرف زمين 6 نفر باشد.
در سال 1921 موافقت شد كه هر تيم با سه ضرب توپ را به طرف ديگر تور بفرستد.
در سال 1923 اندازه زمين بازي 9×18 متر تعيين شد.
…و به مرور، در سال هاي بعد، قوانين فراواني براي اين بازي وضع شد و بسياري از قــوانين قبلي نيز تـــغيیر کرد كه هنوز هم اين تغييرات ادامه دارد.
در واقع، یکی از مهمترین برنامه های كنگره بين المللي واليبال که هر چهار سال یکبار برگزار می شود تغییر در قوانین و مقررات بازی والیبال است که به منظور کاملتر شدن، به روز شدن و ایجاد جذابیت در این ورزش به تصويب مي رسد. به عنوان مثال در كــنگره جهاني سال 1998 ميلادي با تصويب و تغيير قوانينی مـــــانند روش امتيازگيري رالي با 25 پوئن براي ست هاي اول، دوم، سوم و چهارم و 15 پوئن براي ست پنجم و همچنين تصويب به خدمت گرفتن بازيكن ليبرو و آزادی بــا پـــازدن تــوپ جذابیت و هيجان فراواني در بازي واليبال به وجود آمد.
در راه جهانی شدن
کانادا اولین کشور خارجی بود که در سال 1900 میلادی والیبال به آن راه یافت. واليبال از آن پس به کشورهایی از جمله؛ هندوستان، كوبا، پورتوريـــكـــو، فيليپين، اروگوئه، چين و ژاپن رفت. در واقع، والیبال به تدريج از سال 1914 توسط سربازان ارتش امريكا و مستشاران و اشخاص ديگر ، به كشورهاي اروپائي از قـــبـــيل فرانسه، چكسلواكي، لهستان، شوروي، بلغارستان و ساير كشورها معرفي شد و گسترش يافت. در این میان، این آسیایی ها بودند که زودتر از دیگر کشورها انجمنی برای والیبال تشکیل دادند و در سال 1913 مسابقاتی را تحت عنوان جام شرق دور برگزار کردند. اما فرانسه ، چكسلواكي و لهستان سه كشوري بودند كه قبل از ديگران فدراسيون ملي واليبال تشکیل دادند و مــصــمم شــدند تا با كمك كشورهاي ديگر فدراسيون بين المللي والیبال را هم تاسيس کنند. در همین رابطه همزمان با بـــازي هاي الـمـپـيـك بـرلين (1936) فعاليت های زيادي نیز انجام دادند که تمام فعالیت های شان با آغاز جنگ جهانی دوم به هدر رفت و متوقف شد.
اما پــس از جــنـگ جهانی دوم، برگزاری یک مــسـابـقه والیبال در قاره اروپا و در شهر پـــاريس بين دو كشور فرانسه و چكسلواكي فرصتی ایجاد کرد تا دوباره بحث تاسیس یک نهاد بین المللی برای این رشته پا بگیرد.
تاسیس فدراسیون جهانی
در نهایت، مذاكرات میان سه كشور فرانسه ، چكسلواکی و لهستان به تشكيل کنـگره ای ويــژه بــراي تــاسـيـس اتحاديه بين المللي واليبال انجامید و ســرانـجـام در آوريل سال 1947 این كنگره با حضور نمايندگان چهارده كشور جهان (بلژیک، برزیل، چکسلواکی، مصر، فرانسه، هلند، مجارستان، ایتالیا، لهستان، پرتغال، رومانی، اروگوئه، ایالات متحده و یوگسلاوی) در پاريس برگزار شد و شرکت کننگان در آن به تاسیس فـدراسـيـون بـيـن الـمـلـلـي واليبال (FIVB) در پاريس و به ریاست پل ليبود از كشــور فرانسه رای دادند.
در سال های بعد، سیل درخواست عضویت از کشورهای مختلف بود که به این فدراسیون بین المللی می رسید و چنین شد که FIVB که با چهارده کشور عضو کار خود را آغاز کرد در عرض کمتر از شصت سال تعداد اعضای خود را به 220 عضو رساند.
پل ليبود طی 37 سالی که رياست فدراسيون بين المللي را بــرعــهـده داشــت (تا سال 1984) بــا كــمك همکارانش FIVB را در رديف فعالترين فدراسيون ها و واليبال را در زمره فراگیرترین ورزشهاي جهان در آورد. چه آنکه با تشکیل کمیته های تخصصی و تدوین مقررات تازه، بـــرنـامـه ای برای مسابقات رسمي بين المللي تنظيم و آغاز کرد.
در سال 1949 اولين دوره مسابقات قهرمانی مردان جهان در شهر پراگ و در سال 1952 دومين دوره آن همراه با اولين دوره مسابقات قهرمانی زنان جهان در شهر مسكو برگزار شد.
ورود به المپیک
جایگاه و اهمیت بین المللی والیبال در همان ابتدای جهانی شدنش به قدری انکار ناپذیر بود که دیری نگذشت تا برگزارکنندگان بازی های المپیک والیبال را به عنوان یکی از ورزش های المپیکی معرفی کنند. مسابقات والیبال در رده های مردان و زنان از سال 1964 (المپیک توکیو) رسما به برنامه بازي هاي الــمـپـيــك اضافه شد و تاكنون یازده دوره از این حضور گذشته استقبال از آن در هر دوره نسبت به دوره قبل بیشتر شده است. تا جایی که بنابر اعلام رسمی کمیته بین المللی المپیک؛ والیبال بیشترین بیننده تلویزیونی (بالغ بر یک و نیم میلیارد نفر) در سطح جهان را در بازی های آتن (2004) و پکن (2008) به خود جلب کرده است.
والیبال نوین
اما در کنگره بین المللی والیبال که در سال 1984در شهر لس آنجلس برگزار شد دکتر روبن آکوستا، وزیر پیشین نفت مکزیک، به ریاســت FIVB انتخاب شد. با روی کار آمدن روبن آکوستا والیبال جان تازه ای گرفت. چراکه او با درایتی که در بازار سرمایه جهانی و فعالیت های اقتصادی داشت، از طرفی به انجام امور زیربنایی در جذب سرمایه پرداخت و از طرف دیگر با بهره گرفتن از نقطه نظرات خبرگان، والیبال نوین را پایه ریزی کرد.
او مقر فدراسیون بین المللی واليبال را از پاریس به لوزان سوئیس منتقل کرد و ساختار FIVB را به شکلی که امروز نیز به همان صورت اداره می شود، تشکیل داد.
در این زمان بود که سیاستگزاران جهانی والیبال طرح برگزاری مسابقات والیبال را در سطح جهان به صورت سالیانه تصویب کردند تا علاقه مندان به والیبال مجبور نباشند چهار سال صبر کنند تا یک دوره مسابقه قهرمانی جهان یا جام جهانی برگزار شود. از همین رو، رقابت های لیگ جهانی و جایزه بزرگ جهان با جوایز میلیون دلاری طراحی شد که هنوز هم هر ساله برگزار می شوند و در زمره پرطرفدارترین پیکارهای جهانی ورزش قرار گرفته اند.
والیبال ساحلی
فعالیت های FIVB در دوره ریاست روبن آکوستا تنها به والیبال محدود نشد. چراکه والیبال ساحلی در بعضی از کشورها به صورت خودجوش میان مردم رواج یافته بود و FIVB هم با تدوین قوانین و مقرراتی تازه و برگزاری مسابقات جهانی، از این رشته حمایت کرد. تا جایی که کمیته بین المللی المپیک مجاب شد مسابقات والیبال ساحلی از سال 1996 (المپیک آتلانتا) به برنامه بازی هــای الــمپیک اضافه شود.
دکتر روبن آکوستا، سرانجام پس از 24 سال ریاست بر فدراسیون جهانی، در سال 2008 از سمت خود کناره گیری کرد و اعضای سی و یکمین کنگره بین المللی والیبال در شهر دبی وی ژی هونگ از کشور چین را به ریاست FIVB برگزیدند.
وی ژی هونگ طی سال های پیش از ریاستش بر فدراسیون جهانی؛ رئیس کنفدراسیون والیبال آسیا، نایب رئیس قاره ای فدراسیون جهانی و رئیس کمیته قضائی FIVB بود. ضمن اینکه از ملی پوشان اسبق والیبال چین هم محسوب می شود.
نگاه تازه؛ رئیس تازه
وی ژی هونگ مدتی پس از انتخابش به ریاست FIVB اعلام کرد که؛ او یک رئیس موقت است که قصد دارد شرایط را برای قرار گرفتن یک فرد شایسته در راس هدایت فدراسیون جهانی مهیا کند. در حقیقت عنوان شد که چون اعضای فدراسیون جهانی با اعلام کناره گیری دکتر روبن آکوستا از ریاست این نهاد بین المللی به نوعی غافلگیر شده و نتوانسته بودند برای برگزاری یک انتخابات مهم و سرنوشت ساز برنامه ریزی های لازم را انجام بدهند، تصمیم گرفتند با انتخاب یک فردِ امین (وی ژی هونگ) یک دورۀ انتقالی را سپری کرده و در این گذار 4 ساله به جمع بندی و برنامه ریزی برای انتخابات ریاست فدراسیون جهانی والیبال در سال 2012 برسند.
سرانجام در سال 2012 و در جریان سی و سومین کنگره جهانی والیبال که در شهر آناهایم ایالات متحده امریکا برگزار شد؛ دکتر اری گراسا (برزیل) با کسب اکثریت قاطع آرای اعضای کنگره به عنوان رئیس جدید فدراسیون جهانی والیبال برگزیده شد.
دکتر اری گراسا؛ رئیس پیشین فدراسیون والیبال برزیل و کنفدراسیون والیبال آمریکای جنوبی و عضو هیات رئیس فدراسیون جهانی والیبال بود که طی سال ها فعالیت خود به عنوان یک مدیر والیبالی با تدبیر و نگاه تازه اش پیشروِ اتفاقات و پیشرفت های تازه ای در والیبال دنیا بوده است. برنامه های او در جهانگیر شدن سبک والیبال برزیل پس از افول قدرت و سپس فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی زبانزد مدیران ورزشی دنیاست. همچنانکه او در جهانی شدن والیبال ساحلی به عنوان یک ورزش پرطرفدار و مردمی نیز نقش و تاثیر بسزایی داشته است. دکتر اری گراسا حالا به عنوان مرد اول مدیریت والیبال دنیا با برنامه های متنوع و گسترده و همچنین با نگاه و هدفی تازه که قرار گرفتن والیبال در صدر ورزش های محبوب جهان است، ریاست FIVB را بر عهده دارد.
منبع: iranvolleyball.com
