روز سیزده بدر، سیزدهمین روز فروردین‌ماه، یکی از آیین‌های کهن نوروزی ایران است که با شور و نشاط در دل طبیعت برگزار می‌شود. این روز که در تقویم رسمی کشور با عنوان «روز طبیعت» نامگذاری شده، فرصتی برای وداع با تعطیلات نوروزی و آغاز پرانرژی سال جدید است. ایرانیان در این روز با رسم دیرینه‌ی گره زدن سبزه، پیک‌نیک‌های خانوادگی و لذت بردن از هوای بهاری، پیوند خود را با طبیعت جشن می‌گیرند.
ایرانیان نه تنها در داخل ایران بلکه در هرجایی که ساکن باشند روز سیزده بدر را در دل طبیعت جشن می‌گیرند.
فلسفه روز سیزده بدر چیست؟
نظرات مختلفی درباره ریشه و فلسفه روز سیزده‌بدر وجود دارد. برخی معتقدند که عدد سیزده در بسیاری از فرهنگ‌ها نحس تلقی شده و ایرانیان باستان نیز بر همین باور بودند. بر این اساس، بیرون رفتن از خانه و گذراندن این روز در طبیعت، راهی برای دفع بدی‌ها و نحوست محسوب می‌شد.
روز سیزده بدر؛ پیوند با طبیعت
برخی پژوهشگران بر این باورند که واژه «بدر» در «سیزده بدر» به معنای «دره» یا «دشت» است. دهخدا نیز در نوشته‌های خود به این موضوع اشاره کرده است. همچنین معتقد است که «در و دشت» مخفف «دره و دشت» است. این تفسیر نشان می‌دهد که روز سیزده بدر از ابتدا ریشه‌ای در طبیعت‌گرایی داشته است.
عدد ۱۳ در فرهنگ ایرانی؛ نحس یا خوش‌یمن؟
برخلاف باور عموم، عدد سیزده در فرهنگ ایران باستان نه‌تنها نحس نبوده، بلکه نماد «گذار از کمال به مرحله‌ای جدید» تلقی می‌شده است. در اندیشه زرتشتی، عدد دوازده نشان‌دهنده تکامل و تعادل کیهانی است و عدد سیزده این تعادل را می‌شکند و مرحله‌ای تازه را آغاز می‌کند.
در گاهشماری ایرانی، روز سیزدهم هر ماه خورشیدی به نام «تیر روز» شناخته می‌شود که متعلق به ستاره تیشتر، ستاره باران‌آور است. به همین دلیل، ایرانیان این روز را برای نخستین جشن تیرگان سال انتخاب کرده‌اند.
روز ۱۳ فروردین؛ روزی خوش‌یمن در متون کهن
در کتاب «آثار الباقیه» جدولی از روزهای سعد و نحس وجود دارد که در مقابل روز سیزدهم نوروز، واژه «سعد» به معنی نیک و فرخنده آورده شده است. این نشان می‌دهد که برخلاف برخی باورهای امروزی، سیزده‌بدر در گذشته روزی فرخنده و خوش‌یمن محسوب می‌شده است.
رفتن به طبیعت در روز ۱۳ فروردین
یکی‌دیگر از فلسفه‌های روز سیزده بدر، ارتباط دوباره انسان با طبیعت است. در فرهنگ باستانی ایران، نوروز فقط یک جشن سال نو نبود؛ بلکه یک مراسم آیینی برای احیای زندگی و طبیعت محسوب می‌شد.
بر اساس باورهای کهن، دوازده روز پس از آغاز سال نو، ارواح نیک و نیروهای آسمانی در خانه‌ها باقی می‌مانند تا برکت و نیکی را به همراه آورند. اما پس از دوازده روز، این نیروها به طبیعت بازمی‌گردند. درنتیجه انسان نیز باید برای هماهنگی با این چرخه، خانه را ترک کرده و به دل طبیعت برود.
به همین دلیل، ایرانیان در روز ۱۳ فروردین، خانه را ترک می‌کنند تا روح خود را پاک کنند، بدی‌ها را از خود دور سازند و با طبیعت هماهنگ شوند.
سیزده‌بدر و پیوند آن با ایزد باران
در گاهشماری زرتشتی، سیزدهمین روز هر ماه به نام «تیر ایزد» شناخته می‌شود. تیر یا تیشتر، ایزد باران و نگهبان ستوران است که با خواست او باران می‌بارد. ایرانیان باستان در روز سیزده هر ماه، به‌ویژه در زمان خشکسالی، آیین‌هایی برگزار می‌کردند و برای پیروزی تیر ایزد بر دیو خشکسالی، به طبیعت می‌رفتند و دعای مخصوص باران، معروف به «تیریشت»، را می‌خواندند.
جشن سیزده بدر در دوران ساسانیان
در منابع تاریخی آمده است که آیین روز سیزده بدر در دوره ساسانیان از تاریخ ۱۳ فروردین در دربار پادشاهی آغاز می‌شده و تا ۱۸ فروردین ادامه داشته است. این جشن شامل گردش در باغ‌ها و بوستان‌ها، خواندن آواز و اجرای سرودهای شاد بوده و مردم با شادمانی به استقبال بهار می‌رفتند.
ریشه تاریخی گره زدن سبزه
یکی از جذاب‌ترین رسوم روز سیزده بدر، گره زدن سبزه توسط دختران و پسران مجرد است. این رسم که ریشه در باورهای کهن ایرانی دارد، به نیایش و درخواست خوشبختی از طبیعت بازمی‌گردد. در باور زرتشتیان، سبزه نماد حیات و باروری است و گره زدن آن به معنای آرزوی ازدواج و سعادت است.
بر اساس کتاب اوستا، نخستین انسان‌ها، کیومرث و فرزندانش، مشیه و مشیانه، در روز ۱۳ فروردین ازدواج کردند. گفته می‌شود که نشانه این ازدواج، دو شاخه گره‌خورده به هم بوده است. به همین دلیل، ایرانیان از گذشته تاکنون، گره زدن سبزه را نشانه‌ای برای گشایش بخت و ازدواج دانسته‌اند.
روز سیزده بدر در کانادا
طبیعت کانادا یکی از زیباترین طبیعت‌های جهان است. بهار کانادا نیز بسیار زیباست. ایرانیان کانادا نیز هرساله همانند سایر هموطنان خود در شهرهای مختلف از جمله تورنتو، ونکوور، مونترال و… سیزده بدر به بوستان‌های زیبای شهرشان می‌روند و اوقات خوشی را در کنار هم می‌گذرانند.
برخی اوقات نیز در این روز جشنواره یا مراسم فرهنگی برگزار می‌کنند.
