کتاب هفته: “در ستایش دیوانگی” اثر جاودان و جسورانه اراسموس

در ستایش دیوانگی و دیوانگان ستودنی!

«ای دوستان و هواخواهان دیوانگی! خوش باشید. کف بزنید. خوش بیاشامید و سلامت زندگی کنید!»
«اکنون گفتار ديوانگي را که با شما سخن ميگويد باور کنيد؛ هر قدر کسي ديوانه تر باشد خوشبخت تر است، به شرط آنکه منظور فقط نوعي از ديوانگي باشد که باعث و مسئول آن من هستم و خوشبختانه حوزه صلاحيت من آنقدر وسيع است که تصور نميکنم در ميان افراد بشر بتوان کسي را يافت که همواره و در هر ساعت عاقل باشد و به نوعي از انواع ديوانگي گرفتار نشود.»

«در ستایش دیوانگی» عنوان اثر معروف «دسیدریوس اراسموس» فیلسوف هلندی است که در ابتدای سده شانزدهم میلادی نوشته شد. این کتاب در سده‌های شانزده و هفده میلادی از پرفروش‌ترین کتاب‌های اروپا بود و هنوز هم خوانندگان و طرفداران خودش را دارد.
«در ستایش دیوانگی» نخستین اثری است که پس از قرون وسطی استبداد مقامات مسیحی را با زبان طنز و شوخی مورد انتقاد قرار داد. متن کتاب به زبان لاتین که زبان علمی آن دوره بود نوشته شده‌است. انتشار کتاب باعث تشویق هواداران اصلاحات مذهبی شد و در مقابل، خشم کلیسا و مراکز آموزش حکمت مسیحی را برانگیخت اما به دلایلی از خشم کلیسا جان به در برد. سه عامل مهمی که باعث حفظ جان اراسموس شد را این‌ها میدانند:
اول: در تفاوت اصلاح دین او با جنبشهای دینی هم عصرانش میدانند؛ چرا که او برخلاف لوتر و کالون در چهارچوب کلیسای کاتولیک باقی ماند
دوم: ارتباط او با صاحب نفوذان درباری از جمله توماس مور و پاپ لئوی دهم بود که هر دو گرایشهای انسان گرایی(اومانیستی) داشتند
و سوم: شهرت و محبوبیت او در اروپای آن روز بود که آسیب زدن به او را دشوار می ساخت.
در فرانسه، سوربن که بزرگ‌ترین مرکز تعلیم علوم مسیحی آن روز اروپا بود وی را ملحد دانست و حکم سوزاندن وی را صادر کرد. اما از آن‌جا که به وی دسترسی نداشتند، لویی برکن نماینده و نخستین مترجم کتاب‌اش در فرانسه را در آتش سوزاندند!
در ستايش ديوانگي کتابي است در مدح ديوانگي از زبان خودش. در اين کتاب ديوانگي زبان ميگشايد و ادعا ميکند که راز شادمان ساختن مردم و خدايان در دست من و فقط در دست من است. ديوانگي در اين بيانيه ميکوشد جايگاه رفيع خود را در خوشبختي مردمان نشان دهد؛ هر چند که بر او پوشيده نيست که ديوانگي ,حتي در نزد ديوانگان، تا چه اندازه بد نام است.
ديوانگي بزرگترين خوشبختي زندگي را فقدان عقل سليم ميداند و مدعي است که او اين خوشبختي را به کودکان، جوانان و کهنسالان عرضه داشته است.
ديوانگي در ادامه بيانيه اش مردم عامي را به حال خود ميگذارد و درحاليکه نوشته اش لحني جدي تر بخود ميگيرد. لشکري از نخبگان را پشت سر خود رديف ميکند. در صف اول عالمان صرف و نحو قرار دارند و از پي آنان شاعران و خطيبان، نويسندگان سوفسطائيان، فلاسفه،عالمان دين،راهبان مسيحي، واعظان،پادشاهان و شاهزادگان،درباريان ،پاپ و کاردينالها، اسقفها و روحانيون قرار دارند. ديوانگي بطور مفصل بيان ميکند که چگونه همه اين نخبگان سعادت و رضايت خود را مرهون ديوانگي هستند.
ديوانگي در صفحات پاياني گفتار خود را اينگونه ادامه ميدهد که:«از آنجا که هر چيز قيمتي را مخفي ميدارند و آنچه را قيمتي ندارد عرضه ميکنند، آيا عقل و درايت که هيچکس نميخواهد آنرا مخفي سازد کمتر از ديوانگي، که همواره بايد از نظر خلايق محفوظ نگاه داشته شود داراي ارزش نيست.کسي که ديوانگي خود را مخفي سازد ارزشمند تر از آن کس است که عقل خود را پنهان مي دارد.

اراسموس هدف خود را از نوشتن در ستایش دیوانگی چنين بيان ميکند: نيت من رهنمود بود نه هجو، ياري بود نه آزردن. ميخواستم به مردم راه بهتر شدن را نشان دهم نه آنکه راه را بر ايشان ببندم. اوگفته هوراس را شاهد مي آورد : حقيقت را با لبخند بيان کردن، کيست که منع کند… اراسموس مدعي است کار او در ديوانگي درمان عقايد ابلهانه اي است که مردم را به تباهي ميکشاند البته با لحني سرگرم کننده.
این اثر توسط حسن صفاری به پارسی ترجمه شده‌است و نشر فرزان روز آن را در سال ۱۳۷۶ منتشر کرد. این ترجمه به چاپ چهارم رسیده‌است.

منابع:
https://en.wikipedia.org/wiki/The_Praise_of_Folly
https://en.wikipedia.org/wiki/Desiderius_Erasmus