عید نوروز یکی از بزرگترین جشن‌های ایران باستان است. ایرانیان از باستان، عید نوروز را به عنوان اولین روز سال جشن می‌گیرند. همچنین عید نوروز در افغانستان نیز مبدا سال جدید است و در بسیاری از کشورهای دیگر نیز عید نوروز، تعطیلی رسمی است. مراسم عید نوروز در ایران به شکل‌های متنوعی برگزار می‌شود.
نوروز ترکیبی از دو واژه نو و روز می‌باشد که به دو مفهوم به کار می‌رود:
- نوروز عام : همان نوروز خودمان و روز یکم فروردین‌ماه می‌باشد.
- نوروز خاص : ایرانیان باستان، ششم فروردین را نوروز خاص یا روز خرداد می‌نامیدند.
با اینکه روز جشن گرفتن نوروز در سراسر ایران روز یکم فروردین ماه می‌باشد ولی در بخش‌های مختلف ایران، جشن نوروز به شکل‌های مختلفی برگزار می‌شود.
عید نوروز در استان زنجان:
در زنجان رسم است که دید و بازدید ها اول از بزرگترها انجام شود چراکه حفظ حرمت بزرگترها در دید و بازدیدها برای آنان اهمیت فراوانی دارد. همچنین یکی دیگر از رسوم زنجانی‌ها، کادو دادن به تازه عروس‌ها در عید نوروز است. خانواده‌ها هدایا خود را در پارچه‌های سفید گذاشته و یکی از دختران مجرد، هدایا را درون یک سینی بر روی سر خود گذاشته و به خانه تازه عروس می‌برند.
عید نوروز در استان مازندران:
در مازندران، دو هفته مانده به عید نوروز، گروهی به نام نوروز خوانان که شامل چند خواننده، کوله کش یا بارکش و یک نفر نوازنده راهی خیابان‌های شهر شده و آواز می‌خوانند. کوله کش نیز به در خانه مردم رفته و شعری خاص و مرتبط با عید نوروز می‌خواند. مردم نیز با شیرینی، گردو، تخم مرغ، کشمش، نخود و دادن پول از آنها پذیرایی می‌کنند. در زمان غروب نیز بر سر در هر خانه چراغی آویزان می‌کنند که نمایانگر روشنایی راه اهالی خانه می‌باشد.
همچنین مازندرانی‌ها برای روز عید، سبزی‌پلو با گوشت خورده و غذایی را نیز برای خیرات تدارک می‌بینند و میان مردم پخش می‌کنند.
مراسم عید نوروز در خراسان شمالی:
اهالی خراسان شمالی رسوم خاصی برای عید نوروز دارند. از این رسوم می‌توان موارد زیر را نام برد :
- کلوچه پزی: رسم است که چند روز قبل از تحویل سال نو، خانم‌های خانه دور هم جمع شوند و با شیر و شکر و شیره انگور، کلوچه بپزند. آنها کلوچه‌ها را به شکل ستاره و حلال ماه درآورده و پس از تحویل سال به همراه شیره انگور و ماست می‌خورند.
- کوزه شکنی: کوزه شکنی از دیگر مراسم مردم خراسان شمالی است. در این مراسم، درون یک کوزه سکه ای انداخته و آن را با آب پر می‌کنند. سپس یکی از اهالی خانه، کوزه را به مرتفع ترین قسمت خانه برده و آن را از آن ارتفاع به پایین پرتاب می‌کند. معمولا انجام دادن اینکار بر عهده پسر خانه می‌باشد.
این عمل یک حرکت نمادین است تا غم و غصه در سال جدید از اهالی خانه دور بماند.
- مراسم علفه : یک روز مانده به تحویل سال نو، مردم خراسان شمالی به خانه خانواده‌هایی می‌روند که به تازگی کسی را از دست داده‌اند. آنها برای شخص فوت شده فاتحه خوانده و خانواده مرحوم نیز با سبزه و سمنو از آنها پذیرایی می‌کنند.
عید نوروز در بندرعباس:
در بندرعباس، آخرین شب سه شنبه سال یا همان چهارشنبه سوری با شور بیشتری برگزار می‌شود. این مراسم با درست کردن آتش و پریدن از روی آن برگزار می‌شود. اهالی بندر عباس در روزهای آخر سال هیچ کسی را نفرین نمی‌کنند. چراکه به اعتقاد آنها در روز های آخر سال ۱۹۹۹ بلا نازل می‌شود و تنها ۹۹۹ بلا مخصوص چهارشنبه سوری است.
عید نوروز در استان کردستان:
اهالی کردستان معتقدند که عید نوروز همان روزی است که کاوه آهنگر، ضحاک را شکست داد و مردم با روشن کردن آتش در کوه‌ها، آن را جشن گرفتند. مردم سنندج به روز آخر سال که شلوغ ترین روز سال نیز می‌باشد، عرفه می‌گویند. قبل از سال نو، مراسم خاصی در کردستان برگزار می‌شود :
- مراسم کوزه گردی و میر نوروزی : این مراسم جزو بازی‌های سنتی بوده که در دهه‌های گذشته در کردستان انجام می‌شود.
- مراسم سمنو پزان : در این مراسم، زنان دور دیگ سمنو جمع می‌شدند و به رقص و پایکوبی می‌پرداختند. این مراسم معمولا در ۱۵ روز اجرا می‌شد.
- مراسم پیر شالیار : این مراسم جشنی است که در سالروز ازدواج شخصی به نام پیر شالیار گرفته می‌شود. پیر شالیار یا پیر زرتشتی شخصی است که محبوبیت زیادی در میان مردم کردستان دارد. آنها از کلمات او به عنوان ضرب المثل استفاده می‌کنند و کتاب او را به غریبه‌ها نمی‌دهند. این مراسم از بهمن شروع شده و تا اواسط بهار ادامه پیدا می‌کند.
ایران سراسر فرهنگ، شوق و تمدن بوده که با گذر زمان بخش عظیمی از این فرهنگ و رسوم به سمت زوال و فراموشی پیش رفته است.
