در اقدامی بی‌سابقه که می‌تواند معادلات سیاسی و اقتصادی آمریکای شمالی را دگرگون کند، کانادا اعلام کرده است که در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر ۲۰۲۵، تشکیل دولت فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت. این تصمیم، که از سوی نخست‌وزیر مارک کارنی به‌عنوان گامی در راستای راه‌حل دو کشور و حمایت از صلح پایدار در خاورمیانه توصیف شد، با واکنش تند دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، مواجه شده است. ترامپ این اقدام را «خط قرمز غیرقابل عبور» برای ادامه مذاکرات تجاری با کانادا خواند. همچنین تهدید کرد که در صورت عدم دستیابی به توافق تجاری تا پایان تابستان ۲۰۲۵، تعرفه‌ای ۳۵ درصدی بر کالاهای کلیدی کانادا اعمال خواهد کرد. این گزارش به بررسی ابعاد سیاسی، اقتصادی و ژئوپولیتیک این تنش، پیامدهای آن بر روابط کانادا و آمریکا و تأثیرات آن بر اقتصاد منطقه‌ای و جهانی می‌پردازد.
تصمیم تاریخی کانادا: حمایت از تشکیل دولت فلسطین
دولت کانادا روز چهارشنبه ۳۰ جولای ۲۰۲۵، در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که در هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل، تشکیل دولت فلسطین را به رسمیت خواهد شناخت. اما مشروط به دو شرط: برگزاری انتخابات آزاد در فلسطین بدون مشارکت حماس در سال ۲۰۲۶ و تعهد دولت فلسطین به خلع سلاح.
«مارک کارنی»، نخست‌وزیر کانادا، در یک نشست خبری اظهار داشت: «راه‌حل دو کشور تنها مسیر پایدار برای صلح در خاورمیانه است. به رسمیت شناختن دولت فلسطین گامی در جهت پایان دادن به رنج غیرنظامیان و ایجاد ثبات منطقه‌ای است.»
این تصمیم کانادا را در کنار کشورهایی مانند فرانسه، ایرلند، اسپانیا و نروژ قرار می‌دهد که در سال‌های اخیر، به‌رغم فشارهای آمریکا و اسرائیل، تشکیل دولت فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند. این اقدام همچنین پاسخی به بحران انسانی در غزه است. جایی که بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت، از سال ۲۰۲۳ بیش از ۶۰۰۰۰ غیرنظامی کشته شده‌اند و قحطی گسترده‌ای منطقه را فرا گرفته است. کانادا با این حرکت، نه تنها به دنبال تقویت جایگاه خود به‌عنوان حامی حقوق بشر است، بلکه سیگنالی قوی به جامعه جهانی ارسال می‌کند که سیاست خارجی‌اش دیگر به‌طور کامل در سایه آمریکا نیست.
واکنش تند ترامپ به تشکیل دولت فلسطین
دونالد ترامپ، ساعاتی پس از اعلام رسمی کانادا، در پستی در شبکه اجتماعی Truth Social واکنش نشان داد:
«با کشوری که علیه منافع امنیتی ما در سازمان ملل رأی می‌دهد، نمی‌توان توافق تجاری بست. کانادا با حمایت از فلسطین خط قرمز را رد کرده است. اگر تا پایان تابستان توافقی حاصل نشود، تعرفه ۳۵ درصدی بر فولاد، چوب، لبنیات و خودروهای کانادایی اعمال خواهد شد. اوه، کانادا!»
این تهدید به‌سرعت بازارهای مالی را متزلزل کرد. شاخص بورس تورنتو (TSX) در پایان معاملات روز ۳۰ جولای ۲۰۲۵، ۱.۳ درصد کاهش یافت. همچنین نرخ تبادل دلار کانادا به دلار آمریکا به پایین‌ترین سطح خود در سه ماه گذشته رسید. تهدیدات تعرفه‌ای ترامپ بخشی از استراتژی گسترده‌تر او برای استفاده از اهرم‌های اقتصادی در پیشبرد اهداف سیاسی است. او پیش‌تر نیز در ژوئن ۲۰۲۵، مذاکرات تجاری با کانادا را به دلیل مالیات خدمات دیجیتال این کشور متوقف کرده بود، که در نهایت با عقب‌نشینی کانادا لغو شد.
ترامپ همچنین اعلام کرد که مذاکرات برای اصلاح توافق تجاری آمریکا-کانادا-مکزیک (توافق تجاری CUSMA) تا اول آگوست ۲۰۲۵ به نتیجه نرسد، آمریکا به‌صورت یک‌جانبه از این توافق خارج خواهد شد یا تعرفه‌های سنگینی بر کالاهای کانادایی اعمال خواهد کرد. این تهدیدات، اقتصاد کانادا را که به شدت به صادرات به آمریکا وابسته است، در معرض خطر قرار داده است.
پاسخ کانادا به افزایش تهدیدات ترامپ
مارک کارنی، نخست‌وزیر کانادا، در واکنش به تهدیدات ترامپ، در یک کنفرانس خبری در اتاوا اظهار داشت: «ما آماده مذاکرات سخت تجاری هستیم. اما هرگز در برابر فشار خارجی از اصول سیاست خارجی خود عقب‌نشینی نخواهیم کرد. کانادا توافقی را امضا نخواهد کرد که به ضرر منافع مردمش باشد. اگر لازم باشد، مذاکرات تمدید خواهد شد. اما باج‌دهی سیاسی قابل‌پذیرش نیست.»
کارنی همچنین به تاریخچه روابط کانادا و آمریکا اشاره کرد و گفت که دو کشور همیشه راه‌هایی برای حل اختلافات پیدا کرده‌اند. با این حال، او تأکید کرد که کانادا در سیاست خارجی خود، به‌ویژه در مسائل حقوق بشر و تشکیل دولت فلسطین، استقلال خود را حفظ خواهد کرد. این موضع نشان‌دهنده تغییر در رویکرد کانادا است که به دنبال بازتعریف نقش خود در نظام جهانی و کاهش وابستگی به سیاست‌های آمریکا است.
ضربه به اقتصاد کانادا و تبعات برای آمریکا
روابط تجاری کانادا و آمریکا یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین پیوندهای اقتصادی جهان است. در سال ۲۰۲۴، کانادا ۴۵۰ میلیارد دلار کالا به آمریکا صادر کرد که شامل ۸۵ میلیارد دلار خودرو، ۱۳ میلیارد دلار چوب و الوار، ۱۱ میلیارد دلار فولاد و آلومینیوم، و ۵ میلیارد دلار محصولات لبنی بود. حدود ۶۰ درصد این صادرات تحت پوشش توافق تجاری CUSMA از تعرفه‌ها معاف هستند. اما اعمال تعرفه ۳۵ درصدی بر سایر کالاها می‌تواند ضربه سنگینی به اقتصاد کانادا وارد کند. این تعرفه‌ها می‌تواند منجر به افزایش قیمت خودرو و کاهش اشتغال در انتاریو، ضربه به اقتصاد بریتیش کلمبیا و کاهش سودآوری در بخش چوب و الوار، کاهش سود تولیدکنندگان فولاد و آلومینیوم در کبک و آلبرتا، و افزایش قیمت لبنیات برای مصرف‌کنندگان آمریکایی و کاهش صادرات کانادا شود.
از سوی دیگر، این تعرفه‌ها برای اقتصاد آمریکا نیز بدون هزینه نخواهد بود. افزایش قیمت فولاد و آلومینیوم می‌تواند هزینه‌های تولید در بخش‌های خودروسازی، ساخت‌وساز و زیرساخت‌های آمریکا را بالا ببرد. همچنین، وابستگی آمریکا به نفت و گاز کانادا (حدود ۲۵ درصد از واردات انرژی آمریکا) می‌تواند با اقدامات تلافی‌جویانه کانادا، مانند محدودیت صادرات انرژی، مختل شود. این موضوع در شرایط تورم جهانی و زنجیره تأمین شکننده، می‌تواند اقتصاد آمریکا را تحت فشار قرار دهد.
تشدید تنش‌ها همچنین می‌تواند توافق تجاری CUSMA را به خطر بیندازد. این توافق که در سال ۲۰۲۰ جایگزین نفتا شد، برای ثبات اقتصادی منطقه حیاتی است. هرگونه اختلال در آن می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش دهد و به بی‌ثباتی اقتصادی در آمریکای شمالی منجر شود.
تحلیل ژئوپولیتیک: کانادا در مسیر استقلال یا انزوا؟
تصمیم کانادا برای به رسمیت شناختن تشکیل دولت فلسطین، نقطه عطفی در سیاست خارجی این کشور است. کانادا که به‌طور سنتی به‌عنوان متحد نزدیک آمریکا شناخته می‌شود، با این اقدام نشان داد که آماده است برای دفاع از ارزش‌های خود، حتی به قیمت تنش با واشنگتن، گام بردارد.
از سوی دیگر، واکنش تند ترامپ نشان‌دهنده تداوم سیاست «اول آمریکا» است که در آن منافع داخلی و حمایت از اسرائیل بر روابط با متحدان اولویت دارد. این رویکرد می‌تواند انزوای دیپلماتیک آمریکا را در مسائل خاورمیانه تشدید کند، به‌ویژه در زمانی که بحران غزه فشارهای بین‌المللی برای راه‌حل دو کشوری را افزایش داده است.
پیامدهای جهانی: تغییر توازن قدرت
تصمیم کانادا و واکنش آمریکا، فراتر از روابط دوجانبه، پیامدهای گسترده‌ای برای سیاست و اقتصاد جهانی دارد. حمایت کانادا از تشکیل دولت فلسطین، در کنار اقدامات مشابه اروپا، نشان‌دهنده شکاف فزاینده بین آمریکا و متحدان سنتی‌اش در مسائل خاورمیانه است. این موضوع می‌تواند به تقویت جایگاه سازمان ملل در حل مناقشات جهانی منجر شود. اما همزمان خطر تشدید تنش‌های تجاری و اقتصادی را در پی دارد.
در منطقه آمریکای شمالی، فروپاشی احتمالی توافق تجاری CUSMA می‌تواند به بی‌ثباتی اقتصادی منجر شود و زنجیره تأمین جهانی را که هنوز از همه‌گیری کرونا و جنگ اوکراین بهبود نیافته، تحت فشار قرار دهد. همچنین، اقدامات تلافی‌جویانه کانادا، مانند افزایش تعرفه بر کالاهای آمریکایی یا محدودیت صادرات انرژی، می‌تواند تنش‌ها را به سطح جدیدی برساند.
اعلام تصمیم کانادا برای به رسمیت شناختن تشکیل دولت فلسطین در سپتامبر ۲۰۲۵، یک قمار دیپلماتیک جسورانه است که می‌تواند جایگاه این کشور را به‌عنوان یک بازیگر مستقل در صحنه جهانی تقویت کند. با این حال، این تصمیم با تهدیدات تجاری بی‌سابقه‌ای از سوی آمریکا مواجه شده است که می‌تواند اقتصاد کانادا را تحت فشار قرار دهد. در حالی که مارک کارنی بر استقلال سیاست خارجی و منافع ملی تأکید دارد، دونالد ترامپ با استفاده از اهرم‌های اقتصادی به دنبال حفظ نفوذ خود است. نتیجه این تقابل، نه تنها آینده روابط کانادا و آمریکا، بلکه توازن قدرت در سیاست و اقتصاد جهانی را شکل خواهد داد. آیا کانادا می‌تواند در برابر فشارهای آمریکا مقاومت کند و همزمان جایگاه خود را در نظام جهانی تثبیت کند؟ پاسخ به این پرسش در ماه‌های آینده مشخص خواهد شد.
