فصل مدرسه، فصل نگرانی و اضطراب

باز هم زنگ خوش مدرسه! اما آیا این زنگ برای کودکان هم خاطرات خوبی به همراه دارد یا یادآور جدایی از والدین و اضطراب ناشی از این جدایی است؟

4.6/5 - (9 امتیاز)

لینک کوتاه :

کلاس اولی‌های پرانرژی و پراز شوق آموختن، بی‌صبرانه در انتظار بازگشایی مدارس هستند و با ذوقی وصف ناشدنی به دنبال بزرگ شدن و دانش‌اندوزی‌اند. آنها با قدم‌های کوچکشان در درون دنیای جدید و ناشناخته پا میگذارند که برایشان تجربه‌هایی همراه با ترس ولی مملو از شوق به همراه دارد. در میان این استرس و ذوق‌زدگی، دستان لرزانی هستند که نمی‌خواهند دستان امن والدینشان را رها کنند و دنیای جدید پیش رو را تجربه کنند. چنین کودکی با اضطرابی شدید در پی فرار از مدرسه است و ترجیح می‌دهد در حاشیه امن خود، در کنار والد بماند و به این دنیای جدید بله نگوید!

روز اول مدرسه، برای او روز فراخوانی گریه‌ها و التماس‌ها برای نرفتن است و اگر مجبور به رفتن شود چنان بی‌قرار و ناآرام است که فقط چشم به در دوخته تا به او بگویند زنگ‌خورده و می‌تواند برود! این یکی از پرچالش‌ترین لحظات برای کودک و والد است. دو احساس متناقض، احساس رهایی و بزرگ‌شدن و در مقابلش ترس از رهایی و جدا ماندن. کدام کودکی است که نخواهد در مسیر پر از رمز و راز زندگی رشد کند و آن را تجربه کند! پس چه می‌شود که ترجیح می‌دهد در کنار والد بماند؟

اضطراب جدایی

به این حالت کودک اضطراب جدایی گفته می‌شود که نمی‌تواند دوری از والد را تحمل کند و با دوری از والد بی‌تاب و بی‌قرار می‌شود و حالت‌های اضطرابی مانند گریه‌های بی‌وقفه، لرزش و یخ‌کردن، حالت تهوع، سردرد، کابوس شبانه و یا دل‌دردهای طولانی دارد که نشانه‌های جدایی از والد است. این علائم، یک دفعه ایجاد نمی‌شوند، یعنی کودک در سابقه‌های جدایی از والد چنین اضطراب‌هایی را تجربه می‌کرده است و چنین بروزاتی برای والد به احتمال زیاد مشهود بوده است ولی ممکن است در مواجهه با مدرسه رفتن شدت آنها بیشتر از قبل شود. اضطراب جدایی ممکن است در کودکانی که دوران مهد و یا پیش دبستانی را تجربه نکرده‌اند بیشتر باشد ولی در کودکانی که چنین تجربه‌های داشته‌اند هم چنین وضعیتی دیده شده است.

و اما چه کاری از دستمان برای کودک بر میآید تا اضطرابش را کمتر کنیم؟

مهمترین عامل در اضطراب جدایی کودک، والد مضطرب است که با حمایتگری بیش از اندازه از خردسالی تا به امروز، فرصت رهایی و جدایی کودک از خودش را فراهم نمی‌کند. والد مضطرب مطمئن است که اگر کودک کنارش نباشد حتما کودک در معرض آسیب است، پس در نتیجه او را لحظه‌ای رها نمی‌کند! منظورم این نیست که والد، بی‌احتیاطی کند و کودک را در هر جایی به تنهایی و در کنار فرد یا محیطی ناامن بگذارد؛ منظور این است که والد حتی در محیط‌های امن هم با رفتار و حرکاتش به کودک چسبیده است و با این شیوه، خودش آرام می‌شود ولی کودک ما، مضطرب‌تر.

پس راهکار مهم رفع این اضطراب‌ها، مدیریت اضطراب والد است. به کودک اعتماد کنید و اجازه دهید در محیط‌های امن بدون شما تجربه‌های جدیدی بدست‌آورد، در کارهای شخصی‌اش وارد نشوید و به او استقلال دهید تا بتواند خودش به تنهایی دنبال راه حل بگردد، پس مسائلش را زودتر از خودش حل نکنید، به او فرصت دهید، کنارش باشید و با او همراهی کنید.

و اما مسأله‌ی دیگر، توضیحات بیش از اندازه و تکراری به کودک است. کودک خودش از جدایی در مدرسه نگران است و والد برای کاهش نگرانی‌اش شروع به توضیح دادن‌های بیش از اندازه به مدل‌های گوناگون می‌کند. در چنین شرایطی نه تنها کودک آرام نمی‌شود بلکه ذهنیت‌های جدیدی هم نسبت به مدرسه پیدا میکند که خود عامل استرس است. نصیحت‌های والدین، یادآوری مدام قواعد و قانون‌های مدرسه، یاد دادن رفتار با همکلاسی‌ها و تعریف‌های بیش‌از اندازه از خوبی‌های معلم و ناظم و…

خیلی خوب است که ما کودک را برای شرایط جدید آماده کنیم ولی کودک ما بیشتر از آمادگی برای محیط جدید نیاز به امنیت و احساس آرامش دارد که مطمئن شود از پسش برمی‌آید!

پس راهکار این است که با صحبت‌هایی به اندازه، او را برای اتفاق‌های خوبی که قرار است تجربه کند مشتاق‌تر کنید و به او بگویید که از پسش برمی‌آید و اگر نگرانی دارد می‌تواند با شما در موردش صحبت کند. می‌توانید از او بخواهید روز اول مدرسه را همراه با شما نقش بازی کند و در نقش‌آموزی کمکش کنید که به مهارت‌های لازم دست پیداکند. از خاطرات روز اول مدرسه خود بگویید، بهتر است امیدبخش باشند و به او یادآوری کنید که شما هم مانند او نگرانی‌هایی داشتید و توانستید آنها را حل کنید.

چند راهکار اساسی برای مقابله

هر از گاهی از محیط مدرسه دیدن کنید، حتی شاید فقط از جلوی آن رد شوید و یا گاهی پیاده از مسیر همیشگی مدرسه عبور کنید تا کم کم در آن محیط احساس امنیت کند.
او را به ساعت‌های جدایی از خودتان عادت دهید و محیط‌هایی فراهم کنید تا در نبود شما فعالیت لذت بخشی را تجربه کند.
در خرید وسایل مدرسه از خودش نظرخواهی کنید و او را مشارکت دهید تا ذوق مدرسه را در او فعال کنید.
در روز اول مدرسه، او را همراهی کنید، به او بگویید که شما منتظرش هستید تا برگردد. پس دیر نکنید و زودتر به مدرسه بروید.
در هنگام جدایی، احساس‌ها و گریه‌هایش را سرکوب و بی‌ارزش نکنید. نگویید «تو دیگر بزرگ شدی، اینکه گریه ندارد». مقایسه نکنید: «دوستت را ببین چقدر شجاع است، از او یاد بگیر». شما به او آرامش دهید و به او بگویید که می‌دانید برایش سخت است و متوجه ناراحتی‌اش هستید. فرآیند خداحافظی را خیلی طولانی نکنید. به او تمرین‌های تنفسی را آموزش دهید.
زمانی که او را از مدرسه برمی‌گردانید از او در مورد اتفاق‌های خوشایند، دوستان و همکلاسی‌ها بپرسید و مشتاقانه گوش دهید و به او واکنش نشان‌دهید. با رویی گشاده و القای حس توانمندی با او برخورد کنید و یادآوری کنید که او توانسته از پسش بربیاید!
می‌توانید از جایزه‌های کوچک برای چند روز اول استفاده کنید و کم کم جایزه‌ها را قطع کنید.
یادتان باشد فرآیند جدایی نیاز به زمان دارد و شما باید صبورانه این روزها را در کنار کودکتان بمانید و به او اعتماد کنید که می‌تواند کم‌کم سازگار شود. پس به او زمان دهید و کمکش کنید تا بتواند با آرامش از این مرحله عبور کند. در روزهای اول، همراهیتان را با کودک بیشتر کنید. از بازی، توجه مثبت، تحسین و تماس پوستی در این روزها غافل نشوید.
اگر علائم اضطرابی کودکتان بجای کاهش، افزایش پیدا کرد، حتما از روانشناس کودک مشورت بگیرید، گاهی «اضطرابِ جدایی» تبدیل به «اختلال اضطراب جدایی» می‌شود که در این صورت مشورت با یک متخصص، به شما و کودکتان کمک خواهد کرد.

چگونه اضطراب خود را کاهش دهیم؟