روز جهانی دموکراسی یک رویداد سالانه است که در ۱۵ سپتامبر، برگزار میشود. سازمان ملل متحد به منظور پشتیبانی از جنبشهای ضد استبدادی ۱۵ سپتامبر یا ۲۴ شهریور را روز جهانی دموکراسی نامیده است.
واژه دموکراسی از زبان یونانی می آید و معنی آن تقریبا «حکومت مردم» است. مسائل مربوط به دموکراسی چندین هزار سال مـورد بحث بوده اما هیچ تعریف جهان شمولی که همه آن را قبول داشته باشند برای آن وجود ندارد. یکی از دلایل آن هـم این است که دموکراسی همواره در حال توسعه و تغییر است. اما نکاتی هم وجود دارند که بسیاری در مورد ارتباط آن با دموکراسی توافق دارند، مثلا ارزش و حقوق برابر انسان ها، آزادی اندیشه، آزادی چاپ و نشر و بیان، برابری انسان ها در مقابل قانون و نیز برگزاری انتخابات آزاد.
در یک جامعه دموکراتیک با انتخابات عمومی و آزاد، اشخاصی که حق رای دارند می توانند به حزب و سیاستمداران مورد اعتماد خود رای دهند تا آنان در تصمیم گیری های ملی، منطقه ای و محلی، نمایندگان موکلان خود باشنـد. سیاستمداران و احزابی که بیشترین آرا را آورده و اکثریت آرا را گرفتهاند، قدرت بیشتری در اتخاذ تصمیم ها دارند.
سیر دموکراسی چگونه بوده است
از نظر تاریخی اثبات شده که دموکراسی نه تنها مقاومت کافی در برابر چالشهای موقت را دارد، بلکه در گذر زمان گسترش یافته و امروزه افراد بیشتری در سراسر جهان در محیط های دموکراتیک زندگی میکنند. با این حال، در طی یکی دو دهه گذشته، نشانههای تضعیف دموکراسی در چندین کشور به ویژه در غرب که خاستگاه آن بوده، مشاهده شده و همین مساله نگرانیهایی را درباره ماهیت کلی دموکراسی، دوام و تطبیق آن با شرایط نوین برانگیخته است.
تهدیدها و چالشهای عمده برای دموکراسی در نتیجه ظهور پوپولیسم و ملی گرایی افراطی، فساد و اقتدارگرایی، کاهش سطح اعتماد مردم به سیاست و سیاستمداران و همچنین درگیریها و موجهای مهاجرتی بودهاند که اگر به درستی به آنها رسیدگی نشود، میتوانند دستاوردهای دموکراسی را به کلی نابود سازند. با این حال از دیدگاه جهانی و بلند مدت و بر خلاف گرایش های کلی به پوپولیسم، سلامت دموکراسی چندان نگران کننده نیست و انتظار میرود همچنان از چالشها سربلند بیرون آید.
دموکراسی در قرن ۲۱
به گزارش سی.ان.ان، ایالات متحده یکی از فهرست طولانی کشورهایی است که از دموکراسی خود نا امید شده است. اگر قرن گذشته با لیبرال دموکراسی تعریف شده، قرن ۲۱ با فروپاشی آن تعریف شده است.
روی کاغذ، کشورهای دموکراتیکتر و رهبران منتخب در جهان بیش از گذشته است، با این حال، چند شاخص نشان از روند نزولی دموکراسی در دنیا دارد. یک شاخص توسط موسسه وی-دم (Varieties of Democracies» (V-dem» نشان میدهد از ۱۷۹ کشور، ۱۵۸ کشور هیچ پیشرفت دموکراتیکی بین سالهای مطالعه، یعنی ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ نداشتهاند و برخی از آنها حتی عقب گرد هم داشتهاند.
وضعیت دموکراسی در کشورهای جهان
در مطالعات موسسه وی-دم ۲۴ کشور از جمله ایالات متحده آنقدر شکست و مشکلات جدی تجربه کردهاند که در واقع تبدیل به یک کشور استبدادی شدهاند. وقتی تعداد جمعیت را در نظر میگیرید، این اعداد حیرتانگیز است. بر این اساس، نزدیک به یکسوم جمعیت جهان اکنون در کشورهای تحت استبداد زندگی میکنند. این رشد حد فاصل سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ رخ داده است. در سال ۲۰۱۶ این رقم ۴۱۵ میلیون بود که در سال ۲۰۱۸ به رقم ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر رسیده است. (این آمار بدون در نظر گرفتن چین ارائه شده است) این روند فرسایشی در سراسر جهان مشاهده میشود و در بسیاری از آنها رهبران ساکن در قدرت، هنجارهای دموکراتیک را- که از آن طریق برگزیده شدهاند- به چالش میکشند.
در آمریکای لاتین؛ برزیل و ونزوئلا، در اروپا؛ لهستان، مجارستان و ترکیه، در آسیا؛ فیلیپین و هندوستان و در آفریقا؛ بروندی و مالی تنها نمونههایی از این نوع کشورها هستند. موسسه «V-dem» همچنین در گزارش خود خاطرنشان کرده است که دوقطبی مسموم و سخنان نفرتپراکنانه در دنیا بیش از هر زمان دیگری در حال اوجگیری است. از دوقطبیهای معروف میتوان به پارلمانهای سراسر اروپا اشاره کرد که در برخی کشورها از جمله اسپانیا و ایتالیا موجب به وجود آمدن بنبست سیاسی شده است. در بریتانیا هم رایدهندگان بریتانیایی به قدری از شکاف موجود در پارلمان خود عصبانی بودند که در نهایت بعد از مارگارت تاچر، قویترین پارلمان را برای محافظهکاران رقم زدند.
دموکراسی در کانادا
در سال ۲۰۱۹ طبق شاخص جدید دموکراسی، که توسط موسسه اکونومیست (Economist Intelligence Unit) منتشر شد، کانادا توانست با کسب نمره ۱۰ از ۱۰ در زمینه آزادیهای مدنی، رتبه ششم را در میان کشورهای دموکراتیک به خود اختصاص دهد.
این شاخص، تصویری از دموکراسی در ۱۶۷ کشور را بر اساس امتیازاتی در پنج شاخه ارائه میدهد که عبارت بود از:
- روند انتخابات و تعدد احزاب
- آزادی های مدنی
- عملکرد دولت
- مشارکت سیاسی
- فرهنگ سیاسی
شاخص دموکراسی، کانادا را به همراه ۲۰ کشور دیگر، به عنوان کشورهای دارای «دموکراسی کامل» طبقه بندی کرده است. ایالات متحده پس از آنکه در سال ۲۰۱۶ از حد آستانه دموکراسی کامل سقوط کرد، همچنان به عنوان کشوری با دموکراسی ناقص و ضعیف باقی مانده است.
دموکراسی کامل
«دموکراسی کامل» بدین صورت تعریف شده است که «در آن نه تنها آزادیهای اساسی سیاسی و آزادیهای مدنی مورد احترام است، بلکه به حمایت از فرهنگ سیاسی میپردازد که منجر به شکوفایی دموکراسی می گردد».
طبق این مطالعه، وجود یک دولت عملگرا، رسانههای مستقل، یک سیستم موثر نظارتی که به بررسی و ایجاد تعادل میپردازد و همچنین یک قوه قضاییه مستقل به عنوان نشانههای یک «دموکراسی کامل» در نظر گرفته میشوند.
در این رتبه بندی، کشورهای نروژ، ایسلند، سوئد، نیوزیلند و دانمارک در رتبههای اول تا پنجم و بالاتر از کانادا طبقه بندی شدند. کانادا یکی از چهار کشوری بود که توانست به طور کامل امتیاز مربوط به آزادیهای مدنی را همراه با نیوزیلند، استرالیا و ایرلند کسب کند.
موسسه اکونومیست با اشاره به امتیازات بالای کانادا در زمینه آزادیهای مدنی، روند انتخابات و عملکرد دولت نوشت: «کانادا به لطف داشتن ثبات تاریخی و دولتی دموکراتیک، به طور پیوسته امتیاز خوبی از نظر شاخص دموکراسی کسب نمود».
از نظر آزادیهای مدنی در کانادا، این شاخص گزارش میدهد که: «آزادی بیان و احترام به مذاهب و فرهنگهای مختلف توسط دولت کانادا حمایت میشود. این پشتیبانی برای اقلیتهای بزرگ فرانسوی-کانادایی و بومی ساکن در کانادا حائز اهمیت است». همچنین بیان میکند که: «همه کاناداییها از تساوی و برابری زیر سایه قانون لذت می برند».
علیرغم این ارزیابی، شاخص دموکراسی بیان میکرد که در زمینه مشارکت سیاسی، کانادا هنوز جایی برای پیشرفت و بهبود دارد؛ مشکلی که به گفته موسسه اکونومیست در بسیاری از کشورهای پیشرفته دیده میشود. نمره کانادا در این شاخه ۷/۷۸ بود، که کمترین امتیاز کسب شده در میان پنج شاخه مورد بررسی بود.
مهاجرپذیری و نژادپرستی سیستمی در کانادا
اگر بگوییم مهاجرپذیری یکی از نمادهای اهمیت دموکراسی در کاناداست، نژادپرستی سیستمی در نهادهای دولتی و پلیس، نقطه ضعف کانادا محسوب شده و دموکراسی در کانادا را به خطر میاندازد.
خوشبختانه اخیرا دولت لیبرال کانادا با اختصاص بودجههای اختصاصی به سیاه پوستان و بومیان، گامی هرچند دیرهنگام و ناکافی، در راستای دموکراسی واقعی برداشته است.
تنظیم: رسانه هدهد کانادا
