شاید در بین تقویم روزهایی باشد که زیاد به آن توجه نمی‌کنیم و به راحتی از کنار آن می‌گذریم. اما ١٠ ژوئن مصادف با روز جهانی صنایع دستی است و قرار است که در این روز از مهارت هنرمندان و زیبایی صنایع دستی و آثار هنری که با روح ملت‌ها در سراسر جهان گره خورده است، تجلیل کنیم. این روز زمانی برای بوسیدن دستان زنان و مردانی است که با فرهنگ غنی خود عشق و هنر می‌آفرینند و آثاری را به وجود می‌آورند که تنها مختص سرزمین خود است. و سعی بر این دارند تا این هنر گرانبهای ملی و اجدادی خود را به نسل‌های بعدی نیز منتقل کنند تا ردپای آن پایدار بماند و در سطح جهان بدرخشد. رسانه هدهد قصد دارد به بهانه این روز، شما را با مهم‌ترین صنایع دستی ایرانی که در سراسر جهان نیز مشهور است، آشنا کند.
صنایع دستی چیست؟
در ابتدا بهتر است تعریف کنیم که صنایع دستی به چه معناست؟ صنایع دستی به آثار و صنایعی اطلاق می‌شود که تمامی مراحل ساخت آن با دست و یا ابزار دستی برگرفته از هنر، فرهنگ، ذوق، سلیقه و بینش و آگاهی مردم هر منطقه باشد. در ساخت این صنایع از مواد بومی استفاده می‌شود و همگی به عنوان کالایی برای معرفی ویژگی‌های قومی و فرهنگی هر منطقه محسوب می‌شوند. تبادل این صنایع منجر به نوعی پیوند فرهنگی بین جوامع مختلف و بهبود روابط بین آنها می‌شود.
صنایع دستی، راهی برای ورود به دنیای اقوام و ملل
انسان‌ها فرصتی برای دیدار و شناخت همه فرهنگ‌ها و اقوام در سراسر جهان ندارند، اما روح‌ها و ذهن‌های کنجکاو هر روز آرزوی رویایی تازه دارند. دیدن صنایع دستی و هنرهای کاربردی می‌تواند یکی از جذاب‌ترین راه‌های شناخت اقوام باشد، زیرا این آثار متشکل از فرهنگ‌ها و اعتقادات است و هنرمند خلاق روحیه‌ی قبیله‌ای، ملی و عشق به فرهنگ خود را در آثارش به نمایش می‌گذارد. رنگ‌ها و تزئینات دوست داشتنی این آثار، برآمده از باورها و آرزوهای سرزمین‌های گوناگون است و به این ترتیب روح ملل را در معرض دید سایر جهانیان قرار می‌دهد.
تاریخچه روز جهانی صنایع دستی
پس از جنگ جهانی دوم کشورهایی که صنایع دستی را با رویکرد هنری و فرهنگی مورد توجه قرار دادند، اولین کنفرانس بین المللی را در تاریخ ١٠ ژوئن ١٩٦٤ در نیویورک برگزار کردند. در این کنفرانس تعدادی از اساتید دانشگاه، هنرمندان، صنعتگران و … از ٤٠ کشور جهان شرکت داشتند. در پایان همایش، تأسیس «شورای جهانی صنایع دستی» به عنوان زیرمجموعه یونسکو به تصویب رسیده و دبیرخانه آن در شهر آمستردام هلند راه اندازی شد. این شورا اهداف زیر را دنبال می‌‌کند:
- تشویق، کمک و راهنمایی صنعتگران حوزه صنایع دستی و همچنین ارتقای سطح دانش حرفه‌ای و اطلاعاتی آنها با توجه به زمینه‌های فرهنگی مختلف در کشورهای عضو این گروه
- حفظ و تقویت صنایع دستی و تجلی آن به عنوان رکن اصلی حیات فرهنگی ملت‌ها
- ایجاد همبستگی میان صنعتگران صنایع دستی در سراسر جهان
عضویت ایران در شورای جهانی صنایع دستی
ایران نیز در سال ١٣٤٧ برابر با ١٩٦٨ به عضویت این شورا درآمد و فعالیت خود را در مجمع آسیا و اقیانوسیه آغاز کرد. در سال ٢٠١٠، ایران نامگذاری روزی را به عنوان روز صنایع دستی پیشنهاد داد و آن را مصادف با ١٠ ژوئن، تاریخ تأسیس این شورا، در نظر گرفتند. شورای جهانی صنایع دستی با این پیشنهاد موافقت کرد و این روز به نام روز جهانی صنایع دستی WHD نامگذاری شد.
برخی از مشهورترین صنایع دستی ایرانی
ایران با فرهنگ و تاریخ غنی و منابع مختلف طبیعی مانند چوب، سنگ‌های قیمتی، گیاهان و غیره، از قدیم الایام مهد صنایع دستی و هنرهای متعددی مانند بافندگی، نقاشی، سفالگری و غیره بوده است. در هر شهر و روستایی، صنعتگران و زنانی مشغول ساخت صنایع دستی محلی هستند که معرف آن منطقه است. در ادامه به معرفی مهم‌ترین صنایع دستی ایرانی خواهیم پرداخت.
فرش ایرانی
فرش مهم‌ترین صنایع دستی ایرانی است که در سراسر جهان شناخته شده است و در انواع قالی‌های شهری، روستایی و قالی‌های عشایری و انواع مختلف از جمله قالیچه، گلیم، جاجیم، گبه و نمد عرضه می‌شود. فرش‌های ایرانی با قدمتی ٢٥٠٠ ساله نماد بهشت و باغ عدن بر روی زمین هستند و نقوش آنها از طبیعت الهام گرفته شده است. بسیاری از شهرها و روستاهای ایران فعالیت‌های مربوط به تولید فرش را دارا هستند و از بهترین انواع فرش ایرانی می‌توان به قالی‌های تبریز، قالی کرمان، قالیچه اصفهان، قشقایی و بختیاری اشاره کرد. با توجه به اهمیت این صنایع دستی، در تقویم ایران نیز روز ٢٠ خرداد مصادف با روز ملی فرش می‌باشد.
مینیاتور ایرانی
نقاشی‌های غارهای لرستان نشان می‌دهد که نخستین انسان‌های ساکن فلات ایران با نقاشی احساسات خود را بیان می‌کردند و این امر در هزاره‌ها و قرن‌های بعد ادامه یافته است. نقاشی به سبک ایرانی را مینیاتور می‌نامند و این مدل شامل طرح‌ها و نقاشی‌های کوچکی است که معمولاً داستان‌های مذهبی و اسطوره‌ای ایرانی کتاب‌ها را به تصویر می‌کشد. مینیاتور ایرانی در دوره‌های تیموری و صفویه به اوج شکوفایی خود رسیده است.
سفال و سرامیک ایران
سفال و اختراع چرخ سفالگری از حیاتی‌ترین مراحل در پیشرفت بشر بوده و ایران خانه سفال‌های متعدد تمدن‌های باستانی مانند شوش، سیلک و جیرفت و سرامیک‌های به جا مانده از دوران سلجوقی، تیموری و صفوی است. امروزه سفالگری یکی از صنایع دستی مهم ایرانیان است و همدان، میبد، شهرضا شهرهای سفالگری ایران هستند. واژه سفال و کوزه در ادبیات و اشعار فارسی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد.
خاتم کاری
خاتم کاری هنر پوشاندن و تزیین سطح اجسام چوبی با قطعات چوب، استخوان و فلز است که به شکل اشکال مثلثی ریز و ظریف تراشیده شده‌اند تا سطحی از اشکال هندسی مختلف در رنگ‌های مختلف ایجاد شود. شیراز و اصفهان مراکز خاتم کاری در ایران هستند.
کاشی کاری
معماری ایرانی به خاطر تزیینات چشم نواز به ویژه کاشی کاری معروف است. شگفت‌انگیزترین کاشی‌کاری‌ها مربوط به دوره صفویه است که مساجد شگفت‌انگیز اصفهان را با کاشی‌های آبی بهشتی پوشانده بودند. در زمان قاجاریه رنگ‌های جدیدی مانند زرد و صورتی به کاشی کاری‌های ایرانی اضافه شد. کاخ سلطنتی گلستان تهران و مسجد نصیرالملک شیراز (به‌خاطر کاشی کاری‌هایش به مسجد صورتی معروف است) بهترین نمونه‌های کاشی‌کاری دوره قاجاریه هستند.
قلمکار
قلمکار یا قلم زنی نوعی چاپ منسوجات با استفاده از مهرهای چوبی حکاکی شده است که به کمک دست بر روی روی منسوجات و به شکل نقوش شرقی و ایرانی از جمله گیاهان و جانوران، نقوش عربی، طرح‌های هندسی، صحنه‌های شکار، خوشنویسی ایرانی و غیره تولید می‌شود. این نقوش معمولاً برگرفته از فرش‌ها و کاشی‌کاری‌های ایرانی است. قدمت قلمکار به دوره غزنویان باز می‌گردد و اصفهان مرکز این نوع از صنایع دستی است.
ترمه
ترمه یک پارچه دستبافت ایرانی است که از الیاف پشم ظریف ساخته می‌شود. گفته می‌شود که ترمه بافی در ایران به دوران هخامنشیان و ساسانیان برمی‌گردد. این نوع منسوجات به واسطه نقوشی همچون طرح بوته که یکی از کهن‌ترین نقوش هنرهای ایرانی است، ایجاد می‌شود. یزد مرکز تولید ترمه در ایران است.
- عضویت در کانال تلگرام رسانه هدهد کانادا
- اخبار روز کانادا و اخبار مهاجرت کانادا را در رسانه هدهد دنبال کنید
- هم اکنون شما هم عضو هفته نامه رسانه هدهد کانادا شوید
منبع: packtoiran، fodasun
