انتشار در: نوامبر 6, 2021
دسته بندی: اخبار سلامت

وضعیت ویروس SARS-CoV-2 در سال‌های آینده چگونه خواهد بود؟

ویروس SARS-CoV-2 در سال‌های آتی چگونه به نظر خواهد رسید؟ این سوال و پاسخ به آن در اینجا مورد بحث قرار می‌گیرد.

لینک کوتاه :

نوشته دکتر برزو سالک – وضعیت ویروس SARS-CoV-2 در سال‌های آینده چگونه خواهد بود؟

ویروس SARS-CoV-2 آمده است تا به زندگی خود ادامه دهد. طرح این سوال که این ویروس در سال‌های آتی چگونه به نظر خواهد رسید از اهمیت ویژه‌ای برخودار است.

نوشته شده توسط: برزو سالک، دارای مدرک دکترای پزشکی (MD)

مدیر علمی محقق، مشاور ارشد و مدیر اجرایی پروژه‌های دانش بنیان در حوزه ویروس شناسی

ویروس SARS-CoV-2 اینجا در بین ماست تا به زندگی خود ادامه دهد. واقعا حائز اهمیت است که این سؤال را مطرح کنیم که این ویروس در سال‌های آتی چگونه به نظر خواهد رسید؟

به ندرت پیش می‌آید که پاتوژن‌ها و عوامل بیماری‌زا به طور کامل از این سیاره ریشه کن شوند.

در واقع، این دست آورد شگرف فقط و فقط با ریشه کن کردن ویروس آبله و طاعون گاوی (بیماری ویروسی که گاوها را مبتلا می کند.) به دست آمده است. ویروس SARS-CoV-2 نیز قطع کننده این روند نخواهد بود: این ویروس آمده است که بماند.

اما در ابتدای امر باید به یک سوال پاسخ دهیم آن هم اینکه “کرونا ویروس‌ها از چه زمانی وجود داشته‌اند؟”

▪ کرونا ویروس‌ها چه مدت است که وجود دارند؟

تخمین زده می‌شود که نزدیک‌ترین نیای مشترک (MRCA) کرونا ویروس‌ها از 8 هزار سال قبل از میلاد وجود داشته باشد. با این وجود برخی از مدل‌ها نشان می‌دهد که عمر نیای مشترک آن‌ها به 55 میلیون سال پیش یا بیشتر بازمی‌گردد. که به معنای تکامل طولانی‌ مدت آن‌ها همراه با گونه‌های خفاش‌ها و پرندگان می‌باشد.¹

نزدیک‌ترین نیای مشترک سویه آلفا کرونا ویروس به 2400 سال قبل از میلاد، سویه بتا کورونا ویروس به 3300 سال قبل از میلاد، سویه گاما کروناویروس به 2800 سال قبل از میلاد و سویه دلتا کرونا ویروس به 3000 سال قبل از میلاد بر‌می‌گردد.

خفاش‌ها و پرندگان، به‌عنوان گونه‌های مهره‌دار بالدار خونگرم، یک اندوختگاه (اندوخته) طبیعی ایده‌آل برای ذخیره ژنی ویروس کرونا محسوب می‌شوند. (خفاش‌ها اندوخته ژنی آلفا کرونا ویروس‌ها و بتا کوروناویروس‌ها – و پرندگان اندوخته ژنی گاما کورونا ویروس‌ها و دلتا کرونا ویروس‌ها را در خود حفظ می‌کنند).

تعداد زیاد و دسته‌های (طیف‌های) مختلف جهانی گونه‌های خفاش‌ها و پرندگانی که میزبان ویروس‌ها هستند، امکان تکامل و انتشار گسترده کروناویروس‌ها را فراهم ساخته‌اند.²

منشا بسیاری از کرونا ویروس‌های انسانی خفاش‌ها هستند.³ بین سال‌های 1190 تا 1449 پس از میلاد، گونه کروناویروس انسانی (NL63) با گونه ویروس کرونای خفاش (ARCoV.2) نیای مشترک داشته است.⁴

▪ دانشمندان چه زمانی برای اولین بار ویروس کرونای انسانی را شناسایی کردند؟ تکامل ویروس کرونا

دانشمندان برای اولین بار در سال 1965 یک ویروس کرونای انسانی را که ایجاد کننده سرماخوردگی بود، شناسایی کردند. در اواخر همان دهه، محققان گروهی از ویروس‌های انسانی و حیوانی مشابه را پیدا کردند و با توجه به ظاهر تاج مانندشان، آن‌ها را نامگذاری کردند.

هفت گونه مختلف ویروس کرونا می‌تواند انسان را آلوده کند. عامل ایجاد کننده بیماری سارس (SARS) در سال 2002 در جنوب چین ظهور پیدا کرد. و به سرعت به 28 کشور دیگر نیز سرایت کرد. بیش از 8 هزار نفر تا ژوئیه 2003 به این ویروس آلوده شدند و 774 نفر جان باختند. در سال 2004 یک شیوع کوچک دیگر تنها چهار مورد را درگیر کرد. این گونه ویروس کرونا باعث ایجاد تب و سردرد و همچنین مشکلات تنفسی مانند سرفه و تنگی نفس می‌شد.

در سال 2012، سندرم تنفسی خاورمیانه یا بیماری مرس (MERS) در عربستان سعودی شیوع پیدا کرد. حدود 2500 نفر به این بیماری مبتلا شدند. و تقریباً تمام موارد ابتلا مربوط به افرادی بود که یا در خاورمیانه زندگی می‌کردند و یا به آنجا سفر کرده بودند.

این گونه ویروس کرونا نسبت به پسر عموی خود، یا همان ویروس سارس، کشنده‌تر بوده است. اما سرایت پذیری آن به نسبت کمتر می‌باشد. این بیماری باعث جان باختن 858 نفر شده است. این بیماری همچون بیماری سارس علائم تنفسی مشابهی دارد اما می‌تواند باعث نارسایی کلیه نیز بشود.

ویروسِ عامل بیماری کووید-19 (COVID-19) کاملا جدید می‌باشد. اما سایر کروناویروس‌ها دهه‌هاست که وجود دارند. اولین توصیف ویروس کرونا به عنوان یک پاتوژن انسانی بیش از نیم قرن پیش در دانشگاه شیکاگو رخ داد. این مورد تنها یک تجربه جالب تاریخی نیست.

از آنجایی که پاندمی کووید-19 همچنان بر جامعه جهانی تأثیر می‌گذارد. و محققان علمی در حال تلاش برای توسعه روش‌های درمانی و در نهایت تولید واکسن هستند. دانش برگرفته از تحقیقات بر روی سایر گونه‌های کروناویروس‌ انسانی (HCoVs) که از نظر ژنتیکی با یکدیگر مرتبط هستند، می‌تواند بسیار کاربردی و کمک کننده باشد.

در سال 1962، محققان دانشگاه شیکاگو در طی مطالعاتی که دانشجویان پزشکی بر روی عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی انجام دادند. یک ویروس RNA که پیش از این شناخته شده نبود را شناسایی کردند. محققان ویژگی‌های این ویروس جدید را مشخص ساخته و آن را 229E (بعدها HCoV-229E) نامیدند.

اطلاعات اولیه در سال 1966 در مجله زیست شناسی و پزشکی تجربی (Experimental Biology and Medicine) منتشر شد. مطالعات بعدی که در سال 1967 در مجله ویروس شناسی منتشر شد توانست اطلاعات اولیه‌ای را در خصوص زمان رشد و اندازه ویروس ارائه دهد و همچنین تصاویر عفونت حاصله از ذرات ویروس در سلول‌های انسانی کشت داده شده در یک ظرف را به نمایش بگذارد. محققان نشان دادند که این ویروس جدید به سرم‌های حاوی پادتن و سرم‌های خونی حاوی آنتی‌بادی‌های ویروس‌های شناخته‌شده‌ای مانند سویه‌های آنفلوانزا، سرخک یا اوریون واکنش نشان نمی‌دهد.⁵

▪ این پاندمی چه زمانی به طور قطع پایان می‌یابد؟

با نزدیک شدن به سالگرد 2 سالگی بحران ادامه دار پاندمی کووید-19، کارشناسان پیش بینی‌هایی را در خصوص چگونگی تغییر وضعیت موجود تا سال 2022 ارائه می‌دهند. دکتر آنتونی فائوچی در مصاحبه‌ای با خبرگزاری CNN گفته است که از فصل بهار سال جاری ما قادر خواهیم بود تا بر بعضی از شرایط حاصل از پاندمی کنترل پیدا کنیم. این در حالی است که استفان بانسل، مدیرعامل شرکت مدرنا فکر می‌کند که به احتمال زیاد این پاندمی تا یک سال آتی به پایان برسد. طبق مدل‌سازی‌های ریاضی اخیر، همه گیری نوع دلتا در حال اوج‌گیری است و موارد ابتلا باید به تدریج در طول زمستان کاهش یابد.

دکتر ویدیا مانی، متخصص بیماری‌های عفونی کودکان در مرکز پزشکی سانتا کلارا وَلی (Santa Clara Valley) واقع در سن خوزهِ کالیفرنیا می‌گوید:

“من فکر می‌کنم که با توجه به مرحله‌ای که در آن قرار داریم، پیش‌بینی هر موردی دشوار خواهد بود.” او همچنین خاطرنشان می‌کند: “اینکه باور کنیم پاندمی در یک سال آتی به پایان خواهد رسید کاملاً خوش‌بینانه است.” علاوه بر آن وی تأکید می‌کند که ماهیت پاندمی به صورتی است که نیازمند راه‌حل‌های جهانی است.⁹

مانی می‌گوید: “طبق تعریفات انجام شده، این یک بیماری عفونی بوده که در سرتاسر جهان منتشر شده است. تا زمانی که نتوانیم کل جهان را واکسینه کنیم، این امکان وجود دارد که با انواع مختلفی از ویروس SARS-CoV-2 روبرو شده و انتقال و سرایت آن همچنان ادامه پیدا کند.” به گفته مانی، ایالات متحده ممکن است که به زودی محدودیت‌های مربوط به پاندمی را لغو کند.

او می‌گوید: ” با اینکه ما در مورد نوع دلتا کروناویروس و پیامدهای زیان بار آن در هند اطلاع داشتیم، ایالات متحده در ماه ژوئن اقدام به بازگشایی کرد.

با نگاهی به گذشته و همانطور که همه ما نسبت به آن آگاه هستیم، می‌توان گفت که این مورد نمی‌توانست بهترین توصیه و به طبع عملکرد ممکن باشد.”

شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه ایمنی طبیعی حداقل به اندازه ایمنی ایجاد شده توسط واکسیناسیون مصونیت ایجاد کرده و تزریق تنها یک دوزِ واکسن می‌تواند ایمنی طبیعی بدن را بیشتر تقویت کند. این حقایق باید هنگام تدوین سیاست‌‌‌‌گذاری‌های ملی و بین‌المللی در خصوص واکسیناسیون در نظر گرفته شوند.

ارائه یک دوز واکسن تقویت کننده اختیاری به بیماران بهبود یافته کووید که این رویکرد را انتخاب می‌کنند، مجموعه دوزهای واکسن موجود را برای ایمن سازی افراد آسیب پذیری که هنوز به بیماری مبتلا نشده‌اند، گسترش خواهد داد.¹⁰

▪ دوران پس از پاندمی: دیدگاه‌هایی درباره مسیر آتی بیماری کووید-19

این انتظار واقع بینانه وجود دارد که تلاش‌های جهانی صورت گرفته در زمینه واکسیناسیون، پاندمی ناشی از سندرم حاد تنفسی ناشی از کروناویروس 2 (ویروس SARS-CoV-2) را تحت کنترل درآورد.

با این وجود، ابهاماتی در مورد نوع ارتباط طولانی مدت این ویروس با جمعیت انسانی و به ویژه در خصوص تبدیل شدن بیماری کروناویروسِ سال 2019 (COVID-19) به یک بیماری بومی، وجود دارد.

اگرچه پیش‌بینی مسیر پیش رو بسیار دشوار است، اما می‌توان شرایط، چشم انداز کلی و همچنین متغیرهایی که بر این دوران گذار تأثیر می‌گذارد را پیش‌بینی کرد. بیماری که از ویروس SARS-CoV-2 ایجاد می‌شود، ممکن است به عنوان یک ویروس بومی تداوم پیدا کند. با وجود افراد حساس، دارای بیماری زمینه‌ای و مستعد بیمار شدن در جامعه و همچنین با در نظر گرفتن کسانی که به علت ابتلا به ویروس و یا واکسیناسیون ایمنی بدنشان کاهش یافته، می‌توان اوج گیری اپیدمی‌های فصلی را پیش‌بینی کرد.

علاوه بر آنها تغییراتی که از طریق تنوع آنتی ژنی در ساختار ویروس ایجاد می‌شود نیز بر این پیک‌ها تاثیر خواهد گذاشت. این تغییرات، ایمن سازی‌ها و پیشگیری‌های انجام شده جهت جلوگیری از ورود مجدد آنتی‌ژن‌ها از طریق ذخایر ژنی مشترک بین انسان و دام را تضعیف خواهد کرد.

در اوایل سال 2020، جهان شاهد افزایش شدید تعداد افراد مبتلا شده به عفونت‌های SARS-CoV-2 بود. افزایش سریع نرخ موارد ابتلا نه تنها با آمار و ارقام قدیمی مربوط به شیوع بیماری SARS-CoV در سال 2003، بلکه با آمار ناشی از پاندمی آنفولانزای H1N1 سال 2009 نیز در تضاد بود.

این تضاد با در نظر گرفتن این موضوع که شاید موارد ابتلا به عفونت H1N1 کمتر از میزان واقعی تشخیص داده شده باشد، ایجاد شده بود (شکل شماره 1). الگوی پیشروی و تأثیرات این بیماری پاندمی، نقص‌های موجود در شیوه پاسخگویی جهانی به عفونت‌ها را آشکار ساخت. ریشه برخی از این نقص‌ها به طبیعت باز می‌گشت، در حالی که ریشه برخی دیگر در بسیاری از کشورهای مختلف کاملا سیستماتیک و انسان‌محور بود.

با استقرار مستمر چندین واکسن موثر بر ویروس SARS-CoV-2 در بسیاری از کشورها، این انتظار وجود دارد که ویروس مورد نظر به طور کلی ناپدید شود. با این حال، دو دلیل میزان امیدواری ما را برای رسیدن به این نتیجه کاهش می‌دهد:

1. واکسیناسیون ناهمگون و پراکنده، (به دلیل نابرابری در دسترسی جهانی به واکسن‌ها و تعلل و تردید افراد در دریافت واکسن)

2. عدم توانایی قطعی واکسن‌ها در جلوگیری از انتقال بیماری (علی رغم کاهش فشار بیماری و خفیف‌تر کردن شرایط ابتلا به آن).

علاوه بر این، درست است که گسترش میزان واکسیناسیون می‌تواند نوید بخش پایان پاندمی باشد، اما پایان پاندمی لزوماً به معنای ریشه کن شدن بیماری SARS-CoV-2 نخواهد بود.

▪ منابع:

Wertheim JO، Chu DK، Peiris JS، Kosakovsky Pond SL، Poon LL (ژوئن 2013). “شواهدی در خصوص منشاء باستانی کروناها”. مجله ویروس شناسی
Woo PC، Lau SK، Lam CS، Lau CC، Tsang AK، Lau JH، و همکاران. (آوریل 2012). کشف هفت کروناویروس جدیدِ پستانداران و پرندگان که از دسته دلتاکروناویروس می‌باشند. این هفت ویروس جدید از کروناویروس‌های خفاش به عنوان ذخیره ژنی آلفاکروناویروس خود و از بتاکوروناویروس و کروناویروس‌های پرندگان به‌عنوان ذخیره ژنی گاماکوروناویروس و دلتاکروناویروس خود استفاده می‌کنند. مجله ویروس شناسی.
Forni D، Cagliani R، Clerici M، Sironi M (ژانويه 2017). “تکامل مولکولی ژنوم کروناویروس انسانی”. آخرین دستاوردهای حوزه میکروبیولوژی.
Huynh J، Li S، Yount B، Smith A، Sturges L، Olsen JC، و همکاران. (دسامبر 2012). شواهدی مبنی بر اینکه سویه NL63 کروناویروس انسانی، از جمله ویروس‌هایی است که دارای خواستگاه مشترک بین انسان و دام می‌باشد. مجله ویروس شناسی.
دانشگاه پزشکی یوشیکاگو ( uchicagomedicine)

نوشته شده توسط: برزو سالک، دارای مدرک دکترای پزشکی (MD)

دکتر برزو سالک در طول بیش از سه دهه، محقق، مشاور ارشد و مدیر اجرایی بسیاری از پروژه‌های حوزه سلامت و همچنین پروژه‌های جامع در زمینه‌های کنترل عفونت‌‌ها، سوختگی، سرطان، سلول‌درمانی و سلول‌های بنیادی بوده است. مقاله حاضر موضوعی ارائه شده در یکی از همین زمینه‌هاست.