پس از ماه‌ها گمانه‌زنی، تبادل پیام‌های غیرمستقیم و رایزنی‌های پشت‌پرده، سرانجام امروز ایران و آمریکا در کشور ثالث، عمان، در قالب مذاکراتی حساس و مهم روبه‌روی یکدیگر قرار می‌گیرند. این دیدار که با هدف بررسی مسیرهای احتمالی برای کاهش تنش‌ها و گشودن روزنه‌ای به‌سوی توافقات تازه انجام می‌شود، می‌تواند نقطه عطفی در روابط پرچالش تهران و واشنگتن باشد. در این مذاکرات «سید عباس عراقچی» از طرف ایران و «استیون ویتکاف»، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه از طرف این کشور، حضور پیدا خواهند کرد.
استیون ویتکاف چهره‌ای نسبتاً ناشناخته در عرصه سیاست است که پیش‌تر حضور پررنگی در حوزه سیاست داخلی یا خارجی ایالات متحده نداشته است. با این حال، اکنون و در جریان مذاکرات حساس ایران و آمریکا، نام او به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی مطرح شده و این پرسش را پیش روی بسیاری قرار داده: استیون ویتکاف کیست و چگونه به این نقطه از نقش‌آفرینی سیاسی رسیده است؟
پیشینه زندگی و خانوادگی استیون ویتکاف
استیون ویتکاف در ۱۵ مارس ۱۹۵۷ در محله برانکس نیویورک و در خانواده‌ای یهودی از طبقه متوسط متولد شد. دوران کودکی و نوجوانی‌اش را در مناطق بالدوین هاربر و اولد وست‌بری در لانگ آیلند گذراند.
ریشه‌های خانوادگی او به امپراتوری روسیه بازمی‌گردد. جایی که پدربزرگ و مادربزرگ پدری‌اش زاده شده بودند. پدرش در صنعت پوشاک فعالیت داشت و به‌عنوان تولیدکننده پالتوهای زنانه شناخته می‌شد. این پس‌زمینه خانوادگی، تصویر اولیه‌ای از ویتکاف پیش از ورود به دنیای کسب‌وکار و سیاست ترسیم می‌کند.
آغاز مسیر حرفه‌ای استیون ویتکاف در حقوق املاک
استیون ویتکاف در سال ۱۹۸۰ مدرک لیسانس خود را از دانشگاه هافسترا دریافت کرد. پس از آن، در سال ۱۹۸۳ با اخذ دکترای حقوق از دانشکده حقوق هافسترا، فعالیت حرفه‌ای خود را به‌عنوان وکیل تخصصی در حوزه املاک و مستغلات آغاز کرد. این آغاز، پایه‌گذار ورود او به دنیای معاملات بزرگ و سرمایه‌گذاری‌های کلان شد.
همکاری مالی استیون ویتکاف با قطر
در سال ۲۰۱۷، استیون ویتکاف نقش مهمی در کمک به سرمایه‌گذاران قطری ایفا کرد تا فرصت‌های جدید سرمایه‌گذاری در آمریکا را شناسایی و دنبال کنند. در همین سال، میزان پولی که از سوی لابی قطر در ایالات متحده صرف شد، نسبت به سال ۲۰۱۶ چهار برابر افزایش یافت. همچنین تعداد لابی‌گران رسمی قطری که در ایالات متحده فعالیت می‌کردند، به‌طرز قابل‌توجهی افزایش پیدا کرد.
در یکی از مهم‌ترین معاملات مالی ویتکاف، او در سال گذشته هتل مجلل «لین پارک» منهتن را به قیمت چشمگیر ۶۲۳ میلیون دلار به یک صندوق سرمایه‌گذاری دولتی متعلق به قطر واگذار کرد. این معامله، نشان از روابط نزدیک ویتکاف با سرمایه‌گذاران خارجی و نقش تأثیرگذار او در تسهیل چنین قراردادهایی دارد.
آشنایی دیرینه استیون ویتکاف با ترامپ
رابطه استیون ویتکاف با دونالد ترامپ به سال ۱۹۸۶ بازمی‌گردد. زمانی که ویتکاف به‌عنوان وکیل املاک در شرکت حقوقی Dreyer & Traub فعالیت می‌کرد و ترامپ یکی از موکلان برجسته این شرکت بود. این رابطه طی دهه‌ها عمق بیشتری پیدا کرد و به دوستی‌ای نزدیک بدل شد.
در سال ۲۰۱۱، پسر ویتکاف، اندرو، بر اثر مصرف مواد مخدر جان خود را از دست داد. این حادثه دردناک نقطه عطفی در رابطه او و ترامپ بود. دونالد ترامپ و همسرش پس از این اتفاق، ویتکاف را به کنفرانسی درباره بحران مواد مخدر دعوت کردند تا داستان خود را با دیگران به اشتراک بگذارد. از آن زمان، حمایت دوطرفه میان آن‌ها بیشتر شد.
ویتکاف در لحظات دشوار سیاسی ترامپ نیز از حامیان وفادار او باقی ماند. در جریان دادگاه کلاهبرداری مدنی سال ۲۰۲۴، او به‌عنوان شاهد متخصص در زمینه توسعه املاک به نفع ترامپ شهادت داد. همچنین نقش مؤثری در دفاع از اعتبار او ایفا کرد.
تأثیرگذاری در کارزار انتخاباتی ۲۰۲۴
در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴، استیون ویتکاف با اهدای دو میلیون دلار به کارزار انتخاباتی ترامپ، یکی از اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان مالی او بود. این اقدام، ضمن تقویت جایگاه ترامپ، دیگر سرمایه‌گذاران را نیز به حمایت از او ترغیب کرد.
از دیگر نقش‌های مهم استیون ویتکاف در این انتخابات، تلاش برای کاهش تنش میان دونالد ترامپ و رقیب درون‌حزبی‌اش «ران دسانتیس» بود. تلاشی که به‌گفته منابع نزدیک به ستاد ترامپ، تا حد زیادی موفقیت‌آمیز بود.
با وجود یهودی‌بودن، نگاه استیون ویتکاف به مسائل خاورمیانه همانند جمهوری‌خواهان سنتی یا نومحافظه‌کار نیست. او در حالی که حامی اسرائیل محسوب می‌شود، گاهی مواضعی اتخاذ می‌کند که موجب نگرانی برخی از سیاستمداران طرفدار اسرائیل شده است؛ مانند مطرح کردن امکان مشارکت سیاسی حماس به‌شرط خلع سلاح کامل آن.
انتصاب استیون ویتکاف در دولت ترامپ
در ابتدای دولت نخست دونالد ترامپ، استیون ویتکاف به‌عنوان فرستاده ویژه ایالات متحده به خاورمیانه منصوب شد. نقشی که نشان‌دهنده اعتماد بالای ترامپ به او و اهمیت جایگاهش در تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی بود.
چرا استیون ویتکاف راهی مسقط شد؟
در شرایطی که مذاکرات ایران و آمریکا پس از ماه‌ها تنش و تبادل پیام‌های غیرمستقیم، وارد فاز تازه‌ای شده، دونالد ترامپ دوست قدیمی و وفادار خود، استیون ویتکاف را به‌عنوان نماینده ویژه‌اش در امور خاورمیانه راهی مسقط، پایتخت عمان، کرده است.
معامله گر در لباس دیپلمات
ترامپ و ویتکاف شباهت‌های زیادی دارند. هر دو زاده نیویورک، ثروتمند، علاقه‌مند به گلف و دارای نگاهی معاملاتی به مسائل بین‌الملل. از نگاه ترامپ، ویتکاف کسی است که مانند خودش به دیپلماسی نه به چشم یک رشته پیچیده سیاسی، بلکه به عنوان نوعی مذاکره تجاری بزرگ می‌نگرد. درست مانند خرید و فروش برج‌ها و پروژه‌های بزرگ املاک.
از املاک تا میز مذاکرات
استیون ویتکاف ۶۷ ساله که بیشتر به‌عنوان توسعه‌دهنده املاک شناخته می‌شود، اگرچه فاقد آموزش رسمی در حوزه دیپلماسی است، اما از دید کارشناسان فردی باهوش، صمیمی و دارای مهارت بالا در تعامل با افراد گوناگون است. به گفته «دان پیبلز»، یکی از همتایانش در صنعت، او از آن دسته مذاکره‌کنندگانی نیست که با عصبانیت فضای مذاکره را هدایت کند. بلکه بیشتر به دنبال ساختن پل‌های ارتباطی است.
با این حال، سؤال مهم این است: آیا ویتکاف توانایی درک پیچیدگی‌های سیاسی، امنیتی و فرهنگی خاورمیانه را دارد؟ منطقه‌ای که قواعدش با بازار املاک نیویورک زمین تا آسمان فرق دارد.
دوستی با خاورمیانه، وفاداری به اسرائیل
با وجود نداشتن سابقه رسمی دیپلماتیک، استیون ویتکاف از طریق روابط تجاری، شبکه‌ای از دوستان و آشنایان تأثیرگذار در منطقه خاورمیانه ساخته است. او یک یهودی آمریکایی و از حامیان سرسخت اسرائیل به‌شمار می‌رود. با این حال، در مقایسه با چهره‌هایی مانند «مایک والتز» (مشاور امنیت ملی ترامپ) یا «مارکو روبیو» (گزینه احتمالی وزارت خارجه آمریکا)، مواضعی معتدل‌تر درباره برنامه هسته‌ای ایران دارد.
در همین راستا، او اخیراً در پاسخ به توئیت وزیر خارجه ایران مبنی بر اینکه «ایران هرگز به دنبال سلاح هسته‌ای نخواهد بود»، با واژه «عالی» واکنش نشان داد — هرچند این توئیت را بعداً حذف کرد.
انتخابی سرنوشت‌ساز در مسقط
امروز چشم جهان به میز مذاکرات در عمان دوخته شده است؛ جایی که استیون ویتکاف به نمایندگی از ایالات متحده و عباس عراقچی از سوی جمهوری اسلامی ایران، در فضایی حساس و پرمخاطره، رودررو خواهند نشست.
این گفت‌وگوها نه فقط برای ایران و آمریکا، بلکه برای کل منطقه خاورمیانه و حتی نظم جهانی، لحنی سرنوشت‌ساز دارد. مذاکراتی که گویا حد وسطی نمی‌پذیرد و نتیجه‌اش می‌تواند یا به یک تفاهم تاریخی منجر شود یا به بن‌بستی نگران‌کننده در آینده‌ای نزدیک.
