سینما هنری است که به عنوان یکی از قدرتمندترین وسایل ارتباط جمعی در دنیا شناخته می‌شود و با تاثیر بر افکار و احساسات مردم در تغییر نگرش‌ها، شکل‌گیری و ترویج فرهنگ‌ها و تکوین هویت‌های ملی نقش پر رنگی داشته است. به همین جهت روز ملی سینما به عنوان یک رویداد مهم، در تقویت و ترویج این هنر جهانی در سینمای ایران نقش پررنگی را ایفا می‌کند.
سینما به عنوان یک زبان هنری به انتقال داستان‌ها، ایده‌ها، احساسات و تجارب انسانی به شکل بصری و صوتی می‌پردازد. این هنر، باعث سفر مخاطبان به دنیاهای جدید شده و افراد می‌توانند به واسطه فیلم‌ها زندگی‌های مختلف را تجربه کنند. از سال‌های اولیه شکل گیری تا امروز، سینما به عنوان یک ابزار تاثیرگذار در تبادل فرهنگی و افزایش آگاهی اجتماعی شناخته شده است. رسانه هدهد به بهانه روز سینما به بررسی نحوه ورود این هنر به ایران و تحولات سینما در ایران در دهه‌های مختلف می‌پردازد.
روز ملی سینما در ایران
در سال ۱۳۷۶ و در اولین جشن خانه سینما در ایران، «ابوالحسن داوودی»، کارگردان و فیلمنامه نویس، درباره ضرورت اختصاص یک روز به سینمای ایران صحبت کرده و بر اهمیت توجه به این صنعت و پاسداشت فعالین این حوزه تاکید داشت. سه سال بعد و در سال ۱۳۷۹، پس از پشت سر گذاشتن چالش‌های فراوان، روز ملی سینما به طور رسمی در تقویم کشور به ثبت رسید. این سال، همزمان با برگزاری چهارمین جشن سینما در ایران بود و به دلیل ١٠٠ سالگی ورود سینما به ایران در این روز، تاریخ ۲۱ شهریور ماه به عنوان روز ملی سینما انتخاب شد.
تاریخچه سینما در ایران
تاریخچه ورود سینما به ایران به سال ١٢٧٩ و زمانی که «مظفرالدین‌شاه» اولین دوربین فیلمبرداری را به ایران وارد کرد بر می‌گردد. اولین فیلمبردار ایرانی «ابراهیم خان عکاس‌باشی» نام داشت و اولین سالن سینما نیز در همان سال با نام «سینما سولی» در شهر تبریز افتتاح شد. اما متاسفانه به دلیل محدودیت‌های دسترسی به سینمای جهانی، سینما سولی پس از ١٦ سال و در تاریخ ١٢٩٥ به فعالیت خود پایان داد.
چهار سال بعد، اولین مکان پخش فیلم در تهران توسط «ابراهیم خان صحاف‌باشی» در خیابان چراغ گاز تاسیس شد. در این مکان معمولا فیلم‌های کمدی کوتاه پخش می‌شد.
اولین سالن سینما در تهران در سال ١٢٨٦ در خیابان علاالدوله تاسیس شد. پس از آن به تدریج اولین سالن‌های سینمایی در شهرهای مختلف شروع به کار کرد، اما پس از تعطیلی همه سینماهای قدیمی، تنها سالن سینمایی مربوط به آن دوران که همچنان فعال است، سینمای صنعت نفت در مسجد سلیمان است. این سالن سینما به واسطه مرمت‌ها و بازسازی‌های متعدد همچنان به استقبال از تماشاگران می‌پردازد.
اولین فیلم سینمایی بلند ایرانی «آبی و رابی» نام داشته و توسط «اوانس اوهانیانس» در سال ١٣٠٩ خورشیدی ساخته شده است، اولین فیلم ناطق فارسی نیز با نام «دختر لر» در سال ١٣١٢ توسط «اردشیر ایرانی» کارگردانی شد. این فیلم پس از نمایش در سینما مایاک خیابان لاله‌زار با استقبال روبرو شد و مدت طولانی روی پرده سینماها بود.
دهه ٢٠ و ٣٠ سینمای ایران: سینما به مثابه سرگرمی
در بین این سال‌ها، سینمای ایران شدیدا تحت نفوذ آمریکا قرار داشت و از ٤٠٠ فیلم نمایش داده شده در این دهه در سینمای ایران، ٣٠٠ فیلم توسط آمریکا ساخته شده بود. ایالات متحده در فاصله دهه بیست تا پنجاه در چارچوب طرحی فرهنگی، اساتید و فیلم سازان آمریکایی را راهی ایران کرد و با تاسیس لابراتوارهای ظهور فیلم، آموزش‌های فیلم‌سازی را به ایرانیان ارائه کرد. در این دهه اغلب فیلم‌ها عامه پسند و تجاری بود و به محتوای آن توجه کافی نمی‌شد.
سینمای ایران در دهه ٤٠ و ٥٠: ظهور قهرمان‌های ملی
در این دهه سینمای ایران تا حدی دچار تحول شده و به سمت آثار فاخرتر پیش رفت. در این دوران شخصیت اصلی فیلم‌ها افراد جاهل مسلک بودند که از لهجه، جایگاه اجتماعی، رفتار و ادبیات خاصی برخوردار بودند. در دهه ٤٠ قهرمان فیلم‌های ایرانی افرادی از دل جامعه بودند که مقابل ظلم ایستادگی داشتند. پرفروش‌ترین فیلم دهه ٤٠، فیلم گنج قارون بود. پس از آن نیز، فیلم قیصر «مسعود کیمیایی» انقلابی را در سینمای آن دوران ایجاد کرد.
از مهم‌ترین کارگردانان این دوره می‌توان به بهرام بیضایی، سهراب شهید ثالث، مسعود کیمیایی و عباس کیارستمی اشاره کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، تاکید حکومت بر ایجاد سینمایی سالم بود و با توجه به تغییرات فرهنگی و سیاسی جامعه، پایه‌های سینمای ایران از نظر فرم، تکنیک و محتوا دستخوش تغییرات گسترده‌ای شد و اوج تغییرات در آثار ساخته شده در دهه ٦٠ به چشم می‌خورد.
سینمای دهه ٦٠: زیر سایه‌ی انقلاب
در این دهه، علی رغم محدودیت‌های گسترده مربوط به انقلاب فرهنگی و فضای جدید اجتماعی، آثار فاخر و ارزشمندی با مضامین و ارزش‌های جدید در سینمای ایران تولید شد. از جمله ماندگارترین فیلم‌های سینمای دهه ٦٠ می‌توان به فیلم‌های خانه دوست کجاست؟ ساخته عباس کیارستمی، مادر ساخته علی حاتمی، هامون ساخته داریوش مهرجویی، مرگ یزدگرد ساخته بهرام بیضایی و ناخدا خورشید ساخته ناصر تقوایی اشاره کرد.
دهه٧٠ سینمای ایران: سینمای جنگ و کودک
با پایان یافتن جنگ تحمیلی، موضوعاتی همچون دفاع مقدس و جنگ در سینمای دهه ٧٠ پر رنگ شد و همین امر فرصتی برای پیشرفت بیشتر این صنعت را فراهم آورد. در این دهه به سینمای کودک و نوجوان نیز توجه ویژه‌ای شده و فیلم‌هایی برای این گروه سنی نیز به تولید رسید. فیلم‌هایی همچون خواهران غریب ساخته کیومرث پوراحمد، طعم گیلاس ساخته عباس کیارستمی، لیلا ساخته داریوش مهرجویی و از کرخه تا راین ساخته ابراهیم حاتمی کیا، جزء برجسته‌ترین آثار این دوران محسوب می‌شوند.
سینمای دهه ٨٠: چالش‌های طبقه متوسط
دهه ٨٠ صنعت سینما، دوران اوج پرداختن به موضوعات اجتماعی و حرکت به سمت سینمای واقع گرایانه است. در این دوران تحولات گسترده‌ای در حوزه هنر صورت گرفت و پرداختن به طبقه متوسط جامعه در فیلم‌ها به موضوع اصلی آن دوران تبدیل شد. مفاهیمی نظیر جامعه مرد سالار، تبعیض جنسیتی، فداکاری مادران نیز در این دوران به چالش کشیده شد.
فیلم‌های به رنگ ارغوان ساخته ابراهیم حاتمی کیا، میم مثل مادر ساخته رسول ملاقلی پور، سنتوری ساخت داریوش مهرجویی، بوتیک حمید نعمت‌الله، جدایی نادر از سیمین و درباره الی ساخته اصغر فرهادی، دایره زنگی ساخته پریسا بخت‌آور و مارمولک ساخته کمال تبریزی نمودهایی از این تغییر موضع در بدنه سینمای ایران در این دهه هستند.
دهه ٩٠ سینمای ایران: دوران اوج مسائل اجتماعی
مسائل اقتصادی و اجتماعی موضوعات محوری فیلم‌های دهه ٩٠ بوده و بحران‌های در حال جریان در دل جامعه همچون اسیدپاشی، تجاوز، خشونت و… در فیلم‌های این دهه به نمایش در می‌آمد. از جمله مطرح‌ترین این فیلم‌ها می‌توان به فروشنده، لانتوری، هیس دخترها فریاد نمی‌زنند، قلاده‌های طلا و ابد و یک روز اشاره کرد.
سخن پایانی
صنعت سینما در طی دهه‌ها تغییرات زیادی را به چشم دیده و در جریان تغییرات فرهنگی و سیاسی کشور چالش‌هایی را تجربه کرده است. اما در همین اثنا، تلاش فعالین این حوزه چه در سطح داخلی و چه در سطح بین‌المللی مورد تقدیر و استقبال قرار گرفته و جوائز متعددی از جمله اسکار یا نخل طلا را نصیب سینمای ایران کرده است. متاسفانه در سال‌های اخیر حال سینما در ایران خوب نبوده است و پس از دوران کرونا، سینمای ایران هرگز نتوانست به دوران اوج خود بازگردد. در سال اخیر نیز با توجه به ممنوع‌الکاری و خداحافظی بسیاری از سینماگران و بازیگران از دنیای سینمای ایران، شاهد کمرنگ‌تر شدن جایگاه این هنر در بین مخاطبین بوده‌ایم. در پایان، امیدواریم که در آینده اتفاقات خوبی برای سینمای ایران بیافتد و این هنر جایگاه واقعی خود را در جامعه پیدا کند.
- عضویت در کانال تلگرام رسانه هدهد کانادا
- اخبار روز کانادا و اخبار مهاجرت کانادا را در رسانه هدهد دنبال کنید
- هم اکنون شما هم عضو هفته نامه رسانه هدهد کانادا شوید
