مصرف بیش از اندازه نوشیدنی‌های الکلی و دخانیات یکی از عوامل مهم بیماری و مرگ در جهان است. این مواد علاوه بر آسیب‌های مستقیمی که به شخص مصرف کننده وارد می‌کنند، زندگی دیگران را نیز در معرض خطر قرار می‌دهند.
به گزارش رسانه هدهد به نقل از یورونیوز، یکی از قوانین اساسی علم اقتصاد می‌گوید که با افزایش قیمت محصول، میزان تقاضا برای آن کاهش می‌یابد. بر همین اساس انتظار می‌رود که افزایش مالیات بر اقلام مصرفی مضر، سبب کاهش یا اصلاح الگوی مصرف آنها شود.
مالیات مصرفی اضافه بر اقلام مضر از جمله الکل، تنباکو و حتی مواد خوراکی مضر حاوی شکر، چربی و کافئین که در اصطلاح به آن «مالیات گناه (Sin Tax)» می‌گویند در درجه اول باید توسط دولت‌های فدرال و ایالتی وضع گردد، اما می‌تواند در سطح محلی یا منطقه‌ای نیز وضع شود.
هدف از افزایش مالیات بر این محصولات در درجه اول اصلاح الگوی مصرف است. همچنین دولت‌ها با استفاده از عواید حاصله از این مالیات‌ها می‌توانند پروژه‌های اجتماعی و اقتصادی را حمایت کنند. به عنوان مثال در ایالات متحده این مالیات برای گسترش زیرساخت‌ها استفاده می‌شود در حالی که دولت سوئد از آن برای کمک به بازپروری معتادان بهره می‌برد.
آیا افزایش مالیات الکل و دخانیات باعث اصلاح الگوی مصرف شده است؟
سابقه وضع مالیات افزوده بر الکل و دخانیات (تنباکو) در ایالات متحده به قرن هجدهم میلادی باز می‌گردد و تا کنون وضع قوانین مالیاتی بر این اقلام با توجه به زمان و فرهنگ غالب بر جامعه دستخوش تغییرات بسیاری شده است. اما امروزه بسیاری از کشورهای دنیا قوانین مالیاتی خاصی را برای آنها در نظر می‌گیرند.
در دهه‌های گذشته مطالعات بسیاری بر روی این موضوع صورت گرفته که نشان می‌دهد افزایش مالیات بر اقلام مضر می‌تواند سبب کاهش میزان مصرف آنها گردد.
به عنوان مثال در یک مرور سیستماتیک محققان با بررسی مطالعات صورت گرفته بر روی میزان مصرف دخانیات در ایالات متحده و کانادا بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۰ نشان دادند که افزایش مالیات می‌تواند میزان مصرف دخانیات را در جمعیت بخصوص نوجوانان و جوانان کاهش دهد.
در مرور سیستماتیک دیگری که رابطه میان مالیات مصرفی اضافه بر الکل و میزان مصرف آن در کشورهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت مشخص شد که افزایش مالیات بر الکل نیز می‌تواند الگوی مصرف آن را اصلاح کند.
دیدگاه موافقان
موافقان این قوانین بر این باورند که افزایش قیمت محصولاتی که برای سلامتی انسان مضرند در کوتاه مدت می‌تواند مصرف آنها را کاهش دهد و در بلند مدت سبب اصلاح الگوی مصرف در جوامع شود.
سالانه حدود نیم میلیون نفر تنها در ایالات متحده آمریکا بر اثر مصرف دخانیات جان می‌بازند. این رقم در مقیاس جهانی بسیار بزرگتر است و براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت از هر ۵ مرگ ثبت شده یکی به طور مستقیم یا غیرمستقیم به دلیل مصرف دخانیات است.
موافقان این طرح مالیاتی معتقدند که مصرف این اقلام (الکل و دخانیات) مضر می‌تواند برای جامعه بار مالی منفی داشته و دولت‌ها را وادار به پرداخت هزینه‌های درمانی مرتبط با مصرف این محصولات کند. به همین علت وضع مالیات بیشتر علاوه بر کاهش میزان مصرف می‌تواند به دولت برای هزینه‌های مرتبط با آن یاری رساند.
مرور سیستماتیک (Systematic Review) به مطالعاتی اطلاق می‌گردد که در آن محققان با بررسی نتایج تحقیقات منتشر شده در نشریات علمی و ارزیابی آنها به صورت آماری به یک جمع‌بندی کلی در مورد پرسش مطرح شده می‌رسند. مرور سیستماتیک به محققان مجال می‌دهد تا با داشتن نتایج مثبت و منفی یک مساله و براساس یک پروتکل دقیق به یک نتیجه دقیق برسند.
دیدگاه مخالفان
مخالفان بر این باورند که قوانین سختگیرانه مالیاتی موجب ایجاد بازار سیاه می‌گردد. آنها معتقدند رونق گرفتن کسب و کارهای غیرقانونی برای مقابله با قوانین مالیاتی در نهایت به ضرر دولت و شهروندان خواهد شد.
همچنین برخی منتقدان می‌گویند که افزایش مالیات بر این اقلام (الکل و دخانیات) سبب خواهد شد تا اقشار کم‌درآمد سهم بیشتری از درآمد خود را به مالیات اختصاص دهند. این مساله باعث کاهش کیفیت زندگی این اقشار و افزایش فاصله طبقاتی در جامعه می‌گردد.
