مهاجرت: چالشی برای فرد، خانواده و اجتماع (بخش هشتم)

پیش از این در مقالات پیشین این مجموعه، شما را با ارائه مفاهیم اساسی در مقوله جامعه شناسی مهاجرت و بعضاً روانشناسی مهاجر آشنا نمودیم که در تحلیل نهایی‌مشکلات، مهّم و کلیدی است. در این مقاله به ادامه موضوع تحلیل رفتار می پردازیم.

هزینه و فایده :

در فرآیند مهاجرت بسیاری از مهاجرین هزینه های زیادی را متقبل می شوند که مدیریت هزینه ها از مشکلاتی است که مهاجرین را به چالش می کشد. بسیاری از مهاجرین به منظور سهولت در امر مهاجرت و دوری از چالش های قانونی، اقدام به قرارداد هایی با سازمانهای مهاجرتی می نمایند. هزینه های خدمات مهاجرتی این سازمانها معمولاً بالا بوده و عمده مهاجرین را دچار مشکل می نماید، از طرفی کشورهای مهاجرپذیر در فرآینده رسیدگی به درخواست مهاجرت از مهاجرین مبالغی را دریافت می کنند که در بخش موانع مهاجرت به آن ها اشاره شد.

مهاجرین معمولاً با چالش تامین هزینه ها مواجه می باشند و این مشکل بخودی خود زمینه ی مشکلات دیگر از جمله اختلافات زوجین را فراهم می آورد.

تغییر اساسی در شبکه اجتماعی افراد :

مهاجرت موجبات از هم پاشیدگی شبکه اجتماعی فرد می شود. باید توجه داشت که افراد در فرآیند جامعه پذیری و فرهنگ پذیری به صورت زیربنایی در طول سالیان دراز در جامعه مبدأ دارای یک شبکه اجتماعی وسیع می باشند و وسعت این شبکه تحت تاثیر عوامل مختلف شخصیتی، اجتماعی و فرهنگی فرد می باشد. هر چه این شبکه اجتماعی و مجموعه روابط تعریف شده در آن وسیعتر باشد، فرد مهاجر آسیب بیشتری را در اثر مهاجرت متقبل می شود. به نظر می رسد افراد با خصوصیات شخصیتی برونگرا که دارای شبکه اجتماعی از دوستان، همکاران، و غیره می باشند در جامعه مقصد دچار مشکلات بیشتری می شوند. از سویی شخصیت برونگرا دارای ویژگی هایی است که به او کمک می کند در جامعه مقصد نیز سریعتر شبکه اجتماعی خود را ایجاد کند. گویا این خصوصیات اثر دو گانه دارد، به این معنا که از سویی فرد به دلیل این شخصیت در جامعه مبدأ دارای روابط گسترده ای می باشد و از دست دادن این شبکه برایش هزینه مادی و معنوی زیادی در بر دارد و از دیگر سو این خصوصیات زمینه ی جذب سریعتر وی را در جامعه مقصد فراهم می آورد.

اعتقادات مذهبی :

موضوع جدی و مهّم دیگری که اثرات غیر قابل پیش بینی بر رفتار مهاجر می گذارد پای بندی وی به اعتقادات مذهبی می باشد. به نظر می رسد که هر چه میزان درونی کردن اعتقادات مذهبی نزد فرد بیشتر باشد به دلیل متفاوت بودن جایگاه مذهب در جامعه مقصد این اعتقادات بیشتر به چالش کشیده می شود. لذا فرد مهاجر سعی می کند در خرده فرهنگ های موجود در جامعه مقصد که با اعتقادات مذهبی او سازگاری بیشتری دارد همراه شود و خود را با ارزش های این خرده فرهنگها تطبیق می دهد.

چالش عدم پایگاه اجتماعی :

فرد مهاجر در جامعه مبدأ دارای پایگاه اجتماعی مشخصی می باشد که حاصل سالها تلاش و کوشش وی می باشد. این پایگاه برای فرد ارزشها مادی و معنوی را به ارمغان می آورد. حضور اجتماعی فرد را تضمین می کند و جایگاه وی را نزد خانواده، دوستان، همکاران و…. تقویت می نماید. مسئولیت های اجتماعی فرد در اثر ایفای نقش های اجتماعی مربوط به پایگاه اجتماعی برای او رضایت ایجاد می کند و نیازهای روحی و روانی فرد را تامین می نماید. بدیهی است که با از دست دادن پایگاه اجتماعی در اثر مهاجرت این نیازها به شدت تهدید شده و فرد را دچار مشکلات عدیده ای می نماید. جهت مواجهه با این چالش های راهکاری پیش بینی نشده و مهاجر به محض عبور از موانع مهاجرت و دستیابی به هدف خود که همانا مهاجرت می باشد به ناگاه خلع سلاح شده و نگرانی های وی دراین زمینه بروز می کند. بهبود شرایط اجتماعی وی در جامعه مقصد و حضور فعال او در عرصه های اجتماعی طولانی شده و وی را دچار بحران می کند.

تضاد نقشها در جامعه مبدإ و مقصد :

نقشهایی که فرد در جامعه مبدأ در طی سالیان دراز بر عهده گرفته و وظایف مربوط به آنها را بر اساس ارزشها و قوانین آن جامعه فرا گرفته است، به یک باره جای خود را به نقشهایی با ارزشهای جدید، منطبق با جامعه مقصدمی‌دهد. این فرآیند به شدت فرد مهاجر را با مشکل مواجه میکند. بازسازی نقشها و وظایف آنها بر اساس ارزشها و قوانین جامعه مقصد چالشی است که عمده مهاجرین با فرهنگ های متفاوت با آن دست و پنجه نرم می کنند. میزان انتظارات قانونی و عرفی از نقشهای یکسان درجامعه مقصدو مبدا متفاوت می باشد. مثلاً نقش پدری یا مادری در خانواده ها در جوامع متفاوت می باشد، لذا بازتعریف و تطبیق نقشها در خانواده های مهاجر، نقش مراکز آموزشی و فرهنگی را در جوامع مقصد پر رنگ می کند و دولتها خود را موظف می دانند که به منظور ایجاد آمادگی در مهاجرین برنامه های آموزشی و فرهنگی خاصی را تدارک ببینند.

منابع :

تعارضات زناشویی پس از مهاجرت و موانع اجتماعی رفتار کمک خواهی از دیدگاه زنان مهاجر ایرانی ساکن استرالیا ( اعظم نقوی دکتری روانشناسی اجتماعی، دانشگاه موناش استرالبا )

Marital Conflicts and Social Obstacles of Help-Seeking Behavior from the Point of View of Iranian Immigrant Women Living in Australia