تکواندو نام هنر ورزشی و رزمی است که از نظر فیزیکی و جسمی بهترین و موثرترین روشهای دفاع از خود را با استفاده از دستها و پاها وبدون استفاده از هرگونه سلاح به علاقمندان و هنرجویان خود می آموزد و از نظرمعنوی و روحی نیز به علاقمندان خود احترام و انضباط و بردباری و صبوری و ازدیاد حس مقاومتهای منطقی در مقابل مصائب زندگی که حاصل آن انتخاب دقیق و صحیح راه زندگی با حس اعتماد به نفس میباشد را می‌آموزد.
تکواندو رشته ای رزمی و یکی از ورزش‌های المپیکی و مدرن محسوب می‌شود که پس از جنگ جهانی دوم با کوشش استادان هنرهای رزمی کره جنوبی و با تلفیق رشته اوکیناوایی کاراته به ویژه سبک شوتوکان، هنرهای رزمی چینی و هنرهای رزمی سنتی کره‌ای همچون تکیون و سوباک پایه‌گذاری شد. استیل خاص این رشته هجومی که متکی بر ضربات پا با حداکثر قدرت و سرعت است و بر حفظ فاصله فیزیکی با دشمن و طراحی فنون برای دور کردن مهاجم تأکید دارد، آن را از تمام سبک‌های رزمی موجود در دنیا متمایز می‌کند.
تکواندو از سه کلمه “ت” به معنای پریدن و ضربه زدن با پا و “کوان” به معنای دفاع کردن و خرد کردن با دست و “دو” به معنای راه و روش تشکیل شده است. سنگ نوشته ها و آثار تاریخی موجود، قدمت و پیدایش تکواندو را به عهد باستان و جنوب شرق شبه جزیره کره می‌رساند. وجود تندیس دو راهب بودایی در معبد «سوکورام» در شهر کیونگ جو کره که در حال اجرای تکنیک “کوم گانگ ماکی” میباشد سند محکمی بر وجود هنرهای رزمی در آن زمان است.
درواقع تکواندو هنر رزمی مردم کره و ورزش ملی این کشور میباشد که با تلاش و برنامه ریزی مثال زدنی به سرعت در جهان توسعه یافته و پس از تشکیل فدراسیون جهانی درسال ۱۹۷۳ تا امروز ۲۰۳ کشور را در پنج قاره جهان به عضویت خود درآورده است. تکواندو پس از برگزاری دو دوره مسابقات آزمایشی در المپیک ۱۹۸۸ در سئول و ۱۹۹۲ در بارسلون در بازیهای آسیایی المپیک ۲۰۰۰ سیدنی رسما به جمع رشته‌های ورزشی رسمی المپیک پیوست. کره جنوبی دارای بیشترین تعداد ورزشکار در میان ورزش‌های رزمی در سراسر دنیا است.
تاریخچه فدراسیون تکواندو در ایران
با تلاش و پيگيري مربيان و پيشگامان ورزش تكواندو در سال ۱۹۷۶ انجمن تكواندو نيروهاي مسلح رسما فعاليت خود را آغاز كرد. از جمله اقدامات انجمن تكواندو نيروهاي مسلح (قبل از انقلاب) مي‌توان به موارد زير اشاره كرد: شركت تيم تكواندو نيروي مخصوص (چتر بازان) در دومين دوره مسابقات جهاني تكواندو در اكتبر ۱۹۷۵ و كسب اولين مدال برنز توسط حسين ربيع زاده در وزن چهارم، شركت تيم تكواندو نيروي مخصوص در مسابقات ملبورن استراليا (۱۹۷۷)، شركت اولين تيم ملي تكواندو ايران در سومين مسابقات آسيايي تكواندو در هنگ كنگ (۱۹۷۸) و كسب مقام سومي آسيا ، شركت تيم ملي در چهارمين دوره مسابقات جهاني تكواندو در آلمان.
در واقع رشد كمي و كيفي تكواندو در ايران در سالهاي پس از انقلاب اسلامي به وقوع پيوسته است. در بين سالهاي ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۳ فعاليت تكواندو در قالب يكي از سه انجمن عضو فدراسيون ورزشهاي رزمي به رياست آقاي مهر آيين شكل گرفت و در سال ۱۳۶۳ فدراسيون تكواندو با تشكيلات مستقل به رياست آقاي سيد مصطفي صفوي تشكيل و شروع به كار كرد. اين دوران شكل گيري فدراسيون نوپاي تكواندو ايران و كميته‌هاي مختلف آن بود كه با تلاش دست اندركاران موفقيت هاي زيادي در عرصه هاي مختلف به دست آورد. پس از آن به ترتيب آقايان محمد قمي، مصطفي صفوي و مختار كلانتري و از سال ۱۳۷۹ آقاي سيد محمد پولادگر به عنوان رئيس فدراسيون تكواندو فعاليت نمودند. دهه ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۷ را مي‌توان به عنوان دوران اوج و سالهاي اقتدار تكواندو ايران در جهان دانست.
دستاوردهای فدراسیون تکواندو ایران
- ارزشمند ترين مدال ورزشي جهان با ۲ مدال طلا و یک نقره و ۳ برنز در بازیهای المپیک سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶
- کسب عنوان قهرماني مسابقات جام جهاني در سال ۲۰۰ و ۲۰۱۰
- کسب عنوان نايب قهرماني در هشت دوره مسابقات جام جهاني
- کسب عنوان قهرمانی در مسابقات قهرمانی جهان در سالهای ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ و شش دوره نایب قهرمانی
- کسب عنوان قهرمانی در چهار دوره مسابقات قهرمانی آسیا درسالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ و شش دوره نایب قهرمانی
- کسب عنوان قهرمانی در بازیهای آسیایی در سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ و چهار دوره نایب قهرمانی
- کسب عنوان نايب قهرماني در چهار دوره مسابقات جهاني پومسه
- کسب عنوان قهرمانی در سال ۲۰۱۰ و پنج دوره مقام نایب قهرمانی نوجوانان جهان
- کسب هفت دوره عنوان نایب قهرمانی در مسابقات نوجوانان آسیا
- کسب عنوان قهرمانی در مسابقات قهرمانی نونهالان جهان سالهای ۲۰۰۹ و (بانوان ۲۰۱۵) و یک عنوان نایب قهرمانی
- کسب عنوان قهرمانی مسابقات نونهالان آسیا در سال ۲۰۱۵
- کسب عنوان نایب قهرمانی در مسابقات جهانی پاراتکواندو در سال ۲۰۱۴ و کسب عنوان قهرمانی در سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶
- کسب عنوان قهرمانی در چهار دوره مسابقات دانشجويان جهان و المپیک
- كسب اولین مدال تاریخی بانوان ایران توسط کیمیا علیزاده
- همچنین سهميه المپیک نخستين بانوي تكواندوكار ايراني در مسابقات المپيك ۲۰۰۸ پكن توسط سارا خوش جمالی فکری و ۲۰۱۲ لندن توسط سوسن حاجی پور و ۲۰۱۶ توسط کیمیا علیزاده
- انتصاب ۶ نفر از مسئولين فدراسيون تكواندو ايران در اتحاديه تكواندو آسيا و از جمله آن انتخاب آقاي سيد محمد پولادگر به عنوان نايب رئيس اتحاديه تكواندو آسيا و نایب رئیس کمیته اقتصادی آسیا و رئیس اتحادیه غرب آسیا
در حال حاضر تكواندو ايران به عنوان يكي از دو قدرت برتر جهان شناخته مي‌شود و انتخاب اين فدراسيون به عنوان فدراسيون نمونه كشور در سالهاي ۱۳۸۲ و ۱۳۸۴ و به عنوان فدراسيون برتر در سال ۱۳۸۳ و ۱۳۸۶ انتخاب گرديده است.
انتخاب فدراسيون تكواندو به عنوان فدراسيون برتر در سال ۱۳۸۵ توسط سازمان تربيت بدني و انتخاب اين فدراسيون به عنوان فدراسيون برتر از سوي كميته ملي المپيك و سازمان تربيت بدني در سال ۱۳۸۴، اخذ گواهينامه استاندارد ايزو (ISO 9001) توسط فدراسيون تكواندو براي اولين بار در بين فدراسيون‌هاي ورزشي، راه اندازي مسابقات ليگ از سال ۱۳۷۳ تاكنون و با قدمتي ۱۸ ساله به عنوان تنها كشوري در جهان است كه در رشته تكواندو داراي مسابقات ليگ ميباشد (در رده هاي مختلف سني در دو گروه آقايان و بانوان).
فدراسيون تكواندو در بخش علمي هم فعاليت گسترده‌اي داشته و از جمله مي‌توان به برگزاری دانشگاه جامع علمی کاربردی در مقطع كارداني در دانشگاه جامع علمي كاربردي و مجوز جهت مقطع كارشناسي دانشگاه جامع علمی کاربردی اشاره نمود. افتتاح مرکز جهانی تکواندو با امکانات (سالن تمرین، سالن بدنسازی، رستوران، مهمانسرا) در تاریخ نهم اردیبهشت ماه ۸۹ از دیگر اقدامات فدراسیون تکواندو ایران است.
تعميم و گسترش تكواندو در بين باشگاه‌ها و استان‌هاي كشور باعث شده تا تكواندو به عنوان يكي از سه رشته برتر ورزش ايران مورد توجه علاقمندان و كارشناسان ورزش كشور قرار گيرد.
انواع تکواندو
- كيوروگي – مبارزه‌ای
- پومسه
- هانمادانگ
كيوروگي – مبارزه ای
کیونگی کیووگی (Kyonggi Kuorugi) یکی از روشهای تمرین و مبارزه در تکواندو است که به صورت ورزشی و رقابتی تحت شرایط و قوانین خاص انجام می‌شود با توجه به خاصیت ورزشی کیونگی کیوروگی می‌توان آن را بازی مسابقه نام نهاد.
اهداف بازی یا مسابقه تکواندو
- ایجاد زمینه مناسب برای رقابت فیزیکی – فکری- فنی و روحی ورزشکاران و مربیان
- نمایش تواناییهای تکواندو برای جذب علاقمندان
- نمایشگاهی برای ارائه تکنیکها و تاکتیکها به کارشناسان ذیربط و علاقمند
- ایجاد موقعیت مناسب و عملی برای بررسی و ارزش گذاری دستاوردها و نوآوریها
- ایجاد زمینه مناسب برای بازیکنان و مربیان جهت بررسی و ارزشیابی قابلیتهای خویش
- ایجاد موقعیت مناسب برای شناسایی و گزینش بازیکنان – مربیان-داوران-و عوامل اجرایی برتر
- ایجاد زمینه مناسب برای آموزش کاربردی بازیکنان-مربیان و داوران و عوامل اجرایی
کیوروگی یا مسابقات تکواندو در بخش‌های زیر برگزار میگردد:
- مسابقات المپیک (رده سنی بزرگسالان و نوجوانان در بخش آقایان و بانوان)
- مسابقات قهرمانی جهان(رده سنی بزرگسالان- نوجوانان و در بخش آقایان – بانوان)
- مسابقات جام جهانی (رده سنی بزرگسالان و در بخش آقابان – بانوان)
- بازیهای آسیایی ( رده سنی بزرگسالان و در بخش آقایان – بانوان)
- بازیهای منطقه ای آسیا (در رده سنی بزرگسالان و در بخش آقایان – بانوان)
- مسابقات قهرمانی آسیا-اقیانوسیه( رده سنی بزرگسالان-نوجوانان و در بخش آقایان – بانوان)
- مسابقات جام باشگاههای آسیا (در رده سنی بزرگسالان و در بخش آقایان – بانوان)
- مسابقات قهرمانی دانشجویان جهان (رده سنی بزرگسالان)
- مسابقات قهرمانی دانشجویان آسیا (رده سنی بزرگسالان)
- مسابقات المپیاد دانشجویی (رده سنی بزرگسالان)
- مسابقات ارتشهای جهان (سیزم)(رده سنی بزرگسالان)
- مسابقات قهرمانی المپیک دانشجویان جهان (رده سنی بزرگسالان)
- مسابقات قهرمانی المپیک دانشجویان آسیا (رده سنی بزرگسالان)
- مسابقات قهرمانی غرب آسیا (رده سنی بزرگسالان و نوجوانان)
- مسابقات قهرمانی پاراتکواندو
پومسه
فرم یا پومسه (POOMSAE) يكي از مهمترين جنبه هاي آموزشي هنرهاي رزمي ميباشد.
فرم مجموعه اي از حركات كلاسيك تكواندو شامل تكنيكهاي ايستادن، دست، پا و جابجايي است كه براساس منطق طراحي شده اند.
البته برخي از اساتيد باتجربه فرم هايي را شخصاً ابداع كرده اندو به تدريس آنها مي پردازند.
سابقه تاريخي فرم ها به قدت هنرهاي رزمي است و هيچ هنر رزمي بدون فرم وجود ندارد. در زمان هاي باستان كه هنرهاي رزمي به صورت مخفي وانفرادي تمرين مي شد، هنرجويان جهت تمرين تكنيكها و مبارزه ناگزير از اجراي دفاع ها و حملات درمقابل حريفان فرضی بودند، بدين ترتيب فرم هاي اوليه پابه عرصه حيات نهادند.
مسابقات پوم سه تکواندو بصورت انفرادی (در ۵ رده سنی) و تیمی (در ۲ گروه سنی) برگزار میگردد.
هدف عمده از تمرین پوم سه، هماهنگی فیزیکی، فکری و روحی در هنر جو و انضباط فردی میباشد.
هانمادانگ
کیوک پا (KYOKPA) در هنرهاي رزمي تكنيكهاي شكستن بخودي خود هدف محسوب نمي‌شود، بلكه قسمتي از مجموعه مهارتها را در اين هنرها تشكيل مي‌دهند.
اين تكنيكها خاص هنرآموزان پيشرفته‌تر مي‌باشند و وسيله‌اي براي نيل به كمال در هنرهاي رزمي محسوب مي‌شوند.
كنترل و دقت لازم از طريق تمرين مهارتهاي مربوط به شكستن در مقايسه با فنون مبارزه سهل‌تر به دست مي‌آيد. قدرت بدني نيز در اثر احاطه بر اين تكنيكها افزايش خواهد يافت. تا مرحله‌اي خاص از هنرهاي رزمي ، فنون مبارزه مي‌تواند بسيار مفيد و سازنده باشد ، ليكن بعد از آن مرحله بايد فنون شكستن را نيز به خوبي آموخت تا سير تكاملي تمرينها ، مسير مطلوب خود را طي كند. در واقع كيوكپا تمرين و اجراي كاربردي و ايمن تكنيكهاي تكواندو است. مهارت در فنون شكستن نياز به تمرينهاي روزانه و مكرر، تمركز حواس ، اعتماد به نفس و قدرت دارد. بايد از بدني پرورش يافته و با قدرت برخوردار باشيد و مهارتهاي بسياري را آموخته باشيد.لازم به ذکر است کیوک پا (شکستن اجسام) تنها بوسیله پا و دست انجام میگردد.
هوشین سول(HOSHINSUL) اوج و نهایت هنر رزمی تکواندو است تجهیز اکثر ارتشهای جهان با این بخش از تکواندو و نیز مسابقات قهرمانی ارتشهای جهان گواهی محکم بر اهمیت هوشین سول در دفاع میباشد، تنوع مسابقات هان مدانگ به گونه ای است که هر فرد با هر استعداد امکان شرکت در آن را دارد ، مسابقات فني تكواندو در رشته هاي مختلف آن هان مادانگ نام دارد. در مسابقات هان مادانگ رشته هاي مختلف تكواندو بجز گيونگي كيوروگي وجوددارد.
مسابقات هان مادانگ شامل طيف وسيعي از مهارتهاي تكواندو است و جذابيت خاصي براي اساتيد طراز اول جهان دارد. مسابقات هان مادانگ را مي توان جشنواره و يا نمايشگاه بين المللي تكواندو دانست. به همين منظور كوك كي وان (مركز تكواندو جهان ) از چند سال پيش با همكاري انجمن تكواندو كره مسابقات هان مادانگ را برگزار نموده و از سال ۲۰۰۳ نيز مسابقات جهاني را با همكاري فدراسيون جهاني و انجمن تكواندو كره بنيانگذاري كرده است.
هان مادانگ محل مناسبي براي ارائه دستاوردهاي فني نوين تكواندو است و با برگزاري اين مسابقات شاهد آن هستيم كه هر سال تكنيكها و روشهاي نويني براي تمرين و اجراي هنر رزمي بوجود مي آيد.در واقع هان مادانگ ضامن زنده بودن و پويايي تكواندو و ارتقا سريعتر آن مي باشد.
باید قبول کنیم که تکنیکهای پایه و مسابقه ای کارایی مناسبی برای دفاع از خود ندارند و مهارت در دفاع از خود و دیگران نیازمتد تمرینات و آمادگی های خاصی است
هنرجویان در تکنیکهای پایه اصول فنی و زیبایی های هنر رزمی و در تکتیکهای مبارزه روشهای امتیاز گیری را فرامی گیرند اما در دفاع شخصی، زیبایی و امتیاز مفهومی ندارند بلکه رهایی و نجات از آسیب اصل حیاتی و اساس آن را تشکیل میدهند.
هوشین سول در واقع اجرای کاربردی تکنیکها و تاکتیکهای تکواندو برای رهایی از آسیب های احتمالی در درگیری های واقعی است همانگونه تکنیکهای پایه یا مبارزه دارای اصول و قواعدی هستند، دفاع شخصی نیز قوانین ویژه ای دارند.هنر جوی تکواندو از طریق آشنایی با این قوانین و اجرای دقیق آنها در تمرینات هوشین سول میتواند میزان کارآیی خود را در درگیریهای احتمالی بیشتر نماید.
ترتیب رنگ کمربندهای رده در تکواندو :
- کمربند سفید (پک تی): نشانگر صداقت، پاکی، صفا، صمیمیت، صلح و دوستی و برادری میباشد که به عنوان دانه محسوب می‌شود.
- کمربند زرد (نورانگ تی): به عنوان خاک و آب و بارور ساختن کمربند سفید است.
- کمربند سبز (نوک تی): به عنوان جوانه‌ای که از خاک می‌روید.
- کمربند ابی (چونگ تی): به عنوان اب، هوا و اکسیژن است که به جوانه کمک می‌کند تا ریشه نماید.
- کمربند قرمز (هونگ تی): گلی که شکفته است.
- کمربند مشکی (هوک تی): به عنوان میوه ان گل است که درون هر میوه دانه‌هایی است که به عنوان شاگردان و یا هر دانه به عنوان یک دان است.
تکواندو در افغانستان
تکواندو برای اولین بار در سال «۱۳۵۲ هجری شمسی، ۱۹۷۳میلادی» توسط یک سیاه پوست آمریکایی بنام «فل کنگهم» که در آن زمان به عنوان مربی در پوهنتون کابل فعالیت می‌کرد در بین محصلین رواج یافت و از جمع ۶۰ نفره شاگردانش: «استاداسد «اوریاخیل»، استاد همایون، استاد عتیق، استاد حبیب، استاد مصطفی، استاد خلیل، استاد واحد، استاد معراج «اریوبی»، استاد اکبر «حیدری» و دیگران» توانستند تا در کمترین فرصت این رشته جذاب را آموخته و به درجه استادی ارتقاء یابند و به مرور زمان باشگاههایی مستقل را بنام خویش ایجاد کنند. ضمنآ این چند نفر بنام «اولین شاگردان و یا استادان» مکتب ورزش رزمی تکواندو در افغانستان شهرت دارند.
بنیان‌گذار ورزش رزمی تکواندو در افغانستان را اسدالله «اوریا خیل» معرفی کرده اند. اوریاخیل شخصا اولین کلوپ ورزش تکواندو را در شهر کابل راه اندازی و افتتاح کرد.
در سال ۱۹۸۰ میلادی سبک «پومسه» توسط استاد عبدالناصر «هوتکی» نیز در افغانستان رواج یافت. استادان ورزش تکواندو، در سال «۱۹۹۲ میلادی ، ۱۳۷۱ هجری شمسی» توانستند فدراسیون ملی افغانستان را ایجاد نموده و از طریق کمیته ملی المپیک افغانستان، عضویت در فدراسیون جهانی تکواندو را کسب نمایند.
بعد از کسب مدال برنز المپیک ۲۰۰۸ پیک توسط نیکپا ، هزاران علاقمند به این رشته ورزش این رشته را آغاز کردند و در حال حاضر تکواندو یکی از پرطرفدارترین و محبوب ترین رشته های ورزشی در این کشور می باشد.
افتخارات تکواندوی ایران:
- کسب دو مدال طلا، یک نقره و دو برنز در بازیهای المپیک سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۲
- کسب اولین مدال المپیکی ورزش بانوان ایران توسط کیمیا علیزاده در المپیک ۲۰۱۶
- کسب عنوان قهرمانی مسابقات جام جهانی در سال ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰
- کسب عنوان نائب قهرمانی در هفت دوره مسابقات جام جهانی
- کسب عنوان نائب قهرمانی در شش دوره مسابقات قهرمانی جهان
- کسب عنوان قهرمانی جهان در سال ۲۰۱۱
- کسب عنوان نائب قهرمانی در پنج دوره مسابقات قهرمانی آسیا
- کسب عنوان قهرمانی در مسابقات قهرمانی آسیا سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰
- کسب عنوان نائب قهرمانی درچهار دوره بازیهای آسیایی
- کسب عنوان قهرمانی در دو دوره مسابقات دانشجویان جهان و المپیک
- کسب عنوان نائب قهرمانی در چهار دوره مسابقات دانشجویان جهان و المپیک
- کسب عنوان نائب قهرمانی در چهار دوره مسابقات جهانی پومسه
- کسب اولین سهمیه المپیک برای شرکت نخستین بانوان تکواندوکار ایرانی در مسابقات المپیک ۲۰۰۸ پکن توسط سارا خوش‌جمال فکری ، ۲۰۱۲ لندن توسط سوسن حاجی پور و ۲۰۱۶ ریو توسط کیمیا علیزاده
