آشنایی با ساز عود
عود یا بربط سازی ایرانی از رده سازهای زهی زخمه‌ای است که در خاورمیانه و کشورهای عربی شمال آفریقا رواج دارد.
این ساز نوعی سمبل تاریخی برای سازهای ایرانی است.
خوارزمی در مفاتیح العلوم نام این ساز را «بربط» آورده و وجه تسمیه آن را چنین ذکر کرده است که در اصل « برِبت» است به معنی سینه ی بت (مرغابی)، چرا که ظاهر آن شبیه به سینه و گردن مرغابی است.
جنس ساز بربت از چوب است و به همین دلیل، در زبان عربی آن را عود نامیده‌اند. (العود در زبان عربی به معنای چوب است) این واژه در اصل عربی شده ی واژه ی «رود» فارسی می‌باشد که هم نام دیگر بربت است و هم به معنای سیم در سازهای زهی می‌باشد. از دیدگاه دیگر، این واژه را برگرفته از نام «باربد» نوازنده‌ی ساز عود در دربار خسرو پرویز می‌دانند. به نظر نام و آوازه این نوازنده چیره‌دست بر روی‌سازی که پیشتر رود نام داشت ماندگار شده باشد.
از دوره‌ی ساسانی به بعد، ما سازی را می‌بینیم که کاسه‌اش بزرگ‌تر و دسته‌اش کوتاه‌تر از حد معمول است و دیگر قیافه تنبور را ندارد. از این دوره به بعد ما بربت یا ساز عود پیدا می شود. این ساز ایرانی گویا در اوایل اسلام به کشورهای عربی راه یافته است. و جانشین سازی بنام مِزهَر شده است ظاهرا اعراب سازی شبیه به عود داشته‌اند که سطح آن را با پوست بز می پوشاندند. چون به ساز ایرانی بربط دست یافتند و سطح این ساز چوبی بود آن را عود نامیدند.
در اشعار شاعران پارسی واژه ی عود استفاده ی فراوان شده است
دانی که چنگ و عود چه تقریر می‌کنند / پنهان خورید باده که تعزیر می‌کنند (حافظ)
مطرب مجلس بساز زمزمه ي عود/ خادم ايوان بسوز مجمره ي عود (سعدی)
دوره عباسیان، که این ساز در اوج شکوفایی خودش است، را باید دوران طلایی عودنوازی بگوییم.
اسحاق موصلی، ابراهیم موصلی، منصور زَلزَل و زریاب کبیر، از بزرگان عودنوازی بودند. ساز عود در آن دوران بسیار متداول بوده است، عکس عود روی سکه‌های آن دوره ضرب می‌شده و روی تمام ظروف عکس عود بوده، و لین امر نشان دهنده اهمیت ساز عود و پذیرش و محبوبیت آن در بین مردم بوده است. از دوره‌ی عباسیان است که این ساز در تمدن‌های مختلف منتشر می‌شود.
این ساز از تمدن اسلامی و به دست زریاب به اسپانیا می‌رود.
بربط یا عود سازی بسیار سبک و صدای آن بم و طنین انداز است پنج جفت سیم دارد که از راست به چپ صدای دو، سل، ر، لا، سل دارند. این ساز گلابی شکل است و معمولا از چوب توت، فوفل و یا آبنوس با کاسه‌ی طنینی بزرگ و دسته‌ی کوتاه به طول تقریبی 85 سانتی‌متر است. این ساز را به هنگام نواختن بصورت افقی می‌گیرند بصورتی که دسته در طرف چپ و کاسه‌ی طنینی طرف راست نوازنده قرار می‌گیرد.
- عضویت در کانال تلگرام رسانه هدهد کانادا
- هم اکنون شما هم عضو هفته نامه رسانه هدهد کانادا شوید
