امروز اول اکتبر مصادف به روز تولد «جیمی کارتر»، رئیس جمهور پیشین آمریکا است. او که متولد اول اکتبر ۱۹۲۴ است در طی یک قرن زندگی شاهد تحولات زیادی و بخصوص در روابط ایران و آمریکا بوده است.
کودکی و خانواده جیمی کارتر
جیمی کارتر در یکم اکتبر ۱۹۲۴ میلادی در شهر پلینز (Plains) ایالت جورجیا به دنیا آمد. نام پدرش جمیز اِرل کارتر و نام مادرش لیلیان گوردی بود.
خانواده جیمی کارتر کشاورز بودند و بادام زمین کشت می‌کردند. کارتر پس از مرگ پدرش در سال ۱۹۵۳، کار خود در نیروی دریایی را ترک کرد و برای در دست گرفت زمام امور کشت بادام زمینی به خانه‌شان در جورجیا بازگشت.
در همین دوره بود، که او انگیزه پیدا کرد تا با جو جدایی نژادی مخالفت کند و از جنبش رو به رشد حقوق مدنی سیاهپوستان حمایت کند.
تحصیل و ازدواج
جیمی کارتر در ۱۹۴۶ از آکادمی علوم دریایی آناپولیس مریلند دانش‌آموخته شد. همچنین همان سال با «رزالین اسمیت» ازدواج کرد و دارای سه پسر به نام‌های جان ویلیام (جک)، جیمز اِرل سوم (چیپ)، دانل جفری (جف) و یک دختر به نام اِمی‌لین شد.
وی پس از هفت سال خدمت (۵۳ –۱۹۴۶) به عنوان افسر نیروی دریایی به پلینز برگشت. در سال‌های ۶۶–۱۹۶۳ سناتور ایالت جورجیا و در سال‌های ۷۴ –۱۹۷۱ فرماندار ایالت جورجیا بود.
جیمی کارتر از سال ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۷ به‌عنوان سناتور ایالتی جورجیا و از سال ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۵ به‌عنوان هفتاد و ششمین فرماندار جورجیا خدمت می‌کرد. همچنین کارتر سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۱ به‌عنوان سی و نهمین رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا از حزب دموکرات، رئیس جمهور آمریکا شد.
دستاوردهای کارتر در دوران ریاست جمهوری
جیمی کارتر در دوران ریاست جمهوری‌اش اقدامات سیاسی و اقتصادی مختلفی کرد. همچنین دستاوردهایی نیز داشت. از جمله ایجاد هشت میلیون شغل، کاهش کسری بودجه، اتخاذ سیاست ملی انرژی و انجام اصلاحات در ادارات دولتی.
در امور خارجی نیز کارتر دنباله روی سیاست پیشینیان، مناسبات سیاسی کاملی با جمهوری چین برقرار کرد. در خاورمیانه با قرارداد کمپ دیوید در سال ۱۹۷۸ بین مصر و اسرائیل ارتباط برقرار کرد. همچنین توافقنامه‌های مربوط به کانال پاناما را به تصویب رساند.
جیمی کارتر و ایران
جیمی کارتر در تنها دوره ریاست جمهوری‌اش شاهد بحرانی‌های اقتصادی و دیپلماتیک مهمی بود که بعدها حتی اهمیت بیشتری پیدا کردند.
جیمی کارتر و ارتباط او با خاندان پهلوی
بسیاری از پژوهشگران یکی از علل سقوط رژیم پهلوی را هم‌زمانی با ریاست‌جمهوری جیمی کارتر در ایالات متحده آمریکا دانسته‌اند. به‌زعم این پژوهشگران، عدم حمایت تمام و کمال کارتر از شاه ایران، در مقایسه با «ریچارد نیکسون» باعث شد رژیم پهلوی سراشیبی سقوط را با سرعت بیشتری طی کند.
در کتاب «واقع‌گرایی در عمل» که توسط مؤسسه مطالعات روابط بین‌الملل آمریکا منتشر شده آمده است: «شب کریسمس سال ۱۹۷۷/۱۳۵۶ کارتر به ایران سفر کرد و در ضیافت پرزرق و برق کاخ نیاوران، شاه را «محبوب مردم» و ایران را «جزیره ثبات» در منطقه نامید.»
برای کارتر و سیاست خارجی آمریکا، یک فاجعه بود که با گذشت کمتر از یک سال، وضعیت در ایران دگرگون شد و این جزیره ثبات تبدیل به بزرگترین تهدید برای منافع آمریکا در منطقه کرد.
تسخیر سفارت آمریکا و گروگان گیری
یکی از مهم‌ترین موضوعات دیپلمات در سیاست خارجی آمریکا در دوران جیمی کارتر تسخیر سفارت آمریکا در ایران بود. گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا که در ادبیات سیاسی ایران تسخیر لانه جاسوسی و در ادبیات رسانه‌ای غرب بحران گروگان‌گیری در ایران (Iran hostage crisis) خوانده می‌شود؛ به بن‌بست دیپلماتیکی میان ایران و ایالات متحده اطلاق می‌شود که در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ (۴ نوامبر ۱۹۷۹) با حمله‌ی تعدادی از فعالان حوزه دانشجویی موسوم به دانشجویان پیرو خط امام به سفارت آمریکا در تهران آغاز شد. همچنین با به گروگان گرفته‌شدن ۶۶ دیپلمات آمریکایی به یکی از عمده‌ترین بحران‌های بین‌المللی تبدیل شد. این گروگان‌گیری ۴۴۴ روزه در ۳۰ دی ۱۳۵۹ (۲۰ ژانویه ۱۹۸۱) با پذیرش قرارداد الجزایر از سوی دولت‌های ایران و ایالات متحده پایان یافت.
در آوریل ۱۹۸۰ (فروردین ۱۳۵۹) آمریکا در تلاشی از سر استیصال برای آزادی گروگان‌ها روابط دیپلماتیکش را با ایران قطع کرد. همچنین تحریم‌های تجاری علیه این کشور وضع کرد.
ناکامی اقدامات نظامی برای نجات گروگان‌ها با توفانی از انتقادات همراه بود. همچنین استعفای «سایروس ونس»، وزیر خارجه دولت جیمی کارتر، را به همراه داشت. این اتفاقات، باقی‌مانده امیدهای کارتر برای انتخاب مجدد به ریاست جمهوری را هم از بین برد.
این ناکامی‌ها موجب شد کارتر که با محبوبیتی بالا به واشنگتن راه پیدا کرده و رئیس جمهور شده بود پس از چهار سال در رقابت با «رونالد ریگان» ناکام بماند.
دریافت جایزه نوبل
جیمی کارتر پس از اتمام دوره ریاست جمهوری به عنوان یک شهروند درگیر پروژه‌های سیاسی و اجتماعی بوده و در سال ۲۰۰۲، به دلیل فعالیت در تأسیس مرکز کارتر، پس از روزولت و ویلسون، جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
او تنها رئیس جمهور آمریکا بود که پس از دوران ریاست جمهوری‌اش جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.
