خبرگزاری نِیچر با کیهان آزادمنش، تولید کننده واکسن، در مورد تلاشهای ایران برای ساخت بیش از 10 واکسن کووید، که دو مورد از آنها نیز تاکنون تایید شده است، مصاحبه کرده است.
ایران یکی از نخستین کشورهایی است که در اوایل سال ۲۰۲۰ درگیر پاندمی کووید۱۹ شده است. ایران در حال حاضر درگیر مبارزه با موج پنجم این ویروس بوده و این موج ناشی از شیوع نوع دلتا است. آمار رسمی نشان میدهد که از زمان آغاز پاندمی، بیش از ۴.۳ میلیون نفر از مردم ایران به این بیماری مبتلا شده و ۹۷ هزار نفر نیز جان خود را از دست دادهاند؛ اما آمار واقعی احتمالا بسیار بیشتر است.
دانشمندان میگویند که ایران یکی از معدود کشورهای خاورمیانه است که دارای ظرفیت تولید واکسن است. ایران با جدیت در حال ساخت واکسن است: حدود ۱۰ مورد واکسن در دست ساخت بوده و در حال حاضر یکی از آنها روند واکسیناسیون را پشتیبانی کرده و در حال تزریق شدن به افراد است، اما در خارج از ایران، اطلاعات کمی در خصوص این واکسنها در دسترس است.
خبرگزاری نِیچر، با کیهان آزادمنش، پزشک و متخصص بیوفناوری و رییس بخش تحقیقات ویروس شناسیِ انستیتو پاستور ایران در تهران، در خصوص چشماندازهای موجود در زمینه تولید واکسن کشور، مصاحبه کرده است. آزادمنش علوه بر آن که مشاور دولت ایران است، در حال تولید دو واکسن (به کمک ناقل ویروسی) از طریق شرکت مستقل خود، Humimmune Biotech میباشد.
پاندمی کووید۱۹ چقدر بر ایران تاثیر گذاشته است؟
از ژانویه ۲۰۲۰، ما پنج موج جداگانه را پشت سر گذاشتهایم. در حال حاضر با حدود ۴۰ هزار مبتلا در روز، ما بیشترین تعداد موارد ابتلایی که به صورت روزانه گزارش شدهاند را تجربه میکنیم و رایجترین نوعی که تشخیص داده شده،نوع دلتا میباشد. به احتمال زیاد بسیاری از موارد نیز گزارش نمیشود. شیوع این بیماری بیشترین فشار را بر بیمارستانها تحمیل کرده و وضعیت اصلا خوب نیست.
کدام یک از واکسنهای کووید۱۹ در ایران موجود است؟
تا کنون حدود ۱۸میلیون دوز واکسن در ایران تزریق شده است: حدود ۱۲میلیون دوز واکسن سینوفارم چینی، ۴میلیون دوز واکسن آکسفورد-آسترازنکا و یک میلیون دوز واکسن کووایران برکت که توسط گروه صنعتی دولتی شفادارو در تهران تولید شده است. باقی واکسنهای استفاده شده، اسپوتنیک روسیه و کوواکسین هند بوده است. بیش از نیم میلیون دوز واکسن در روز در ایران تزریق میشود و حدود ۱۷درصد از جمعیت ۸۵ میلیونی ایران، اولین دوز واکسن کوید 19خود را دریافت کردهاند.
آیا میتوانید درباره کووایران برکت کمی برایمان توضیح بدهید؟
کووایران برکت یک واکسن غیر فعال است و هنوز در مرحله سوم آزمایشات قرار دارد، اما در ماه ژوئن مجوز استفاده اضطراری را دریافت کرده است. این واکسن بر اساس سطوح آنتیبادیای که ایجاد میکند، از جمله آنهایی که میتواند SARS-CoV-2 را خنثی کرده یا از ورود آنها به سلول جلوگیری کند، تاییدیه دریافت کرده است. در مراحل اولیه آزمایش، محققان دریافتند که در بدن بیش از ۹۳ درصد از افراد واکسینه شده، آنتیبادی خنثیکننده تولید میشود. ما نمیدانیم که ایمنی ایجاد شده چقدر دوام خواهد داشت، اما من فکر میکنم که این واکسن نیز شبیه به واکسنهای غیرفعال دیگر باشد. از جمله این واکسنها میتوان به CoronaVac که توسط شرکت چینی سینوواک لایف ساینس تولید شده اشاره کرد؛ این واکسن نشان داده است که سطح آنتیبادی پس از شش ماه کاهش یافته و احتمالا برای جبران، نیازمند دوز یادآور خواهد بود.
توضیح عکس: کیهان آزادمنش که نمونه آزمایشات سریع آنتی بادی اش را در دست دارد؛ قبل از دریافت واکسن نتیجهاش منفی و پس از دریافت آن، نتیجهاش مثبت شده است. منبع: کیهان آزادمنش
چه واکسنهای دیگری در ایران در حال تولید است؟
پاستورکوواک یک واکسن نوترکیب پروتیینی است که با همکاری موسسه واکسن فینلای کوبا در هاوانا و موسسه پاستور ایران تولید شده است. این واکسن در کوبا با نام سوبرنا ۰۲ شناخته میشود. واکسن مذکور، با وجود قرار داشتن در مرحله سوم آزمایشات در ماه ژوئن در ایران مجوز استفاده اضطراری را دریافت کرده است. تعدادی از واکسنهای غیر فعال یا پروتیینی نوترکیب در مرحله آزمایشات بالینی قرار دارند و حداقل یک واکسن mRNA، دو واکسن ناقل آدنوویروس و یک واکسن ناقل ویروس سرخک در مراحل اولیه تولید قرار دارند. در حال حاضر، واکسنهای تولید شده در خارج از ایران نیز، مراحل آزمایشات بالینی را طی کرده و به صورت داخلی تولید میشوند.
در مورد واکسنهایی که میسازید کمی توضیح بدهید؟
کیهان آزادمنش: شرکت من، Humimmune Biotech ، روی دو واکسنِ منتخب کار کرده است. یکی از آنها از ویروس سرخک به عنوان بستر اصلی برای معرفیِ ژنی استفاده میکند که پروتئین اسپایک SARS-CoV-2، که ویروس برای ورود به سلولها از آن استفاده میکند یا پروتئین nucleocapsid که ویروس برای تکثیر به آن نیاز دارد را رمزگذاری میکند. این واکسن توسط شرکت ایرانی بیوسان فارمد در تهران تولید میشود.
واکسن دیگر، که میتواند امیدوارکننده تر باشد، از بستر آدنوویروس 5 برای ارائه بخشی از پروتیین اسپایک استفاده میکند، این همان بستری است که از آن برای دوز دوم واکسن اسپوتنیک V نیز استفاده شده است. ما امیدواریم که آزمایشات بالینی را از اوایل سال آینده آغاز کنیم. اکثر واکسنهای کوید 19 که تا کنون در ایران مورد استفاده قرار گرفتهاند، واکسنهای غیرفعال بودهاند و از نظر من، مردم در سال آینده به تزریق دوز یادآور نیز احتیاج پیدا خواهند کرد. واکسن ما میتواند به عنوان یک دوز یادآور مورد استفاده قرار گیرد، و یک رویکرد ترکیبی تطبیقی میتواند محافظت و ایمنی بهتری را نیز ارائه دهد. این فناوری همچنین میتواند برای مقابله با انواع جدید ویروس، به راحتی تغییر کرده و اصلاح شود. ما در حال حاضر ساخت نسخه دلتا را نیز آغاز کردهایم.
چرا دانشمندان ایرانی واکسنهای متعددی را میسازند؟
ما در ایران، سابقه طولانیای در تولید واکسن داریم. انستیتو پاستور ایران در سال ۱۹۲۰ تأسیس شده است و از آن زمان واکسنهای ضد سل و هاری را تولید میکند. در ایران، برای مقابله با سرخک، اوریون و ویروس پاپیلومای انسانی نیز واکسنهایی تولید شده است.
در زمینه پاندمی، ما نمیتوانیم تنها به کمک جامعه بینالمللی متکی باشیم. ما زیر سایهی تحریمهای ایالات متحده زندگی میکنیم؛ و از نظر ما، این تحریمها بیدلیل هستند. ایالات متحده ادعا میکند که تحریمها بر فعالیتهای بشردوستانه تأثیر نمیگذارد، اما وقتی توانِ انتقال پول شما محدود شود، خرید دارو و تجهیزات نیز دشوار خواهد بود. ما تکنولوژی تولید واکسن را داریم، پس چرا از آن استفاده نکنیم؟ برای اطمینان از ایمنی و سلامتی ایرانیان، ایجاد واکسنهای متعدد یا استفاده از استراتژیهای مختلف تحقیق و توسعه ،منطقی به نظر خواهد رسید. چین نیز از همین رویکرد استفاده کرده است.
چرا محققان ایرانی تمایلی به انتشار نتایج تحقیقات خود در سطح بین المللی ندارند؟
این مورد نیز میتواند یکی دیگر از عوارض تحریمها باشد. به احتمال زیاد محققان ایرانی تمایل نخواهند داشت تا توجه زیادی را به کار خود جلب کنند، زیرا این کار ممکن است مشارکتهای احتمالی را قبل از دستیابی به محصول نهایی به خطر بیندازد، یا آنها را در معرض خطرِ از دست دادنِ دسترسی به مواد اولیه و فناوریهای مورد نیازشان برای تولید واکسن قرار دهد.
علاوه بر این، مشغله محققان بسیار زیاد است و آنها در تلاش برای مبارزه با پاندمی در ایران هستند. گاهی آنها حتی فرصت پیدا نمیکنند تا نتایجشان را در مجلات بینالمللی منتشر کنند. اما برخی از آنها نیز شروع به اشتراک گذاری نتایج کردهاند. در ماه ژوئن، محققان کووایران برکت، نسخه پیش از انتشارِ نتایجِ پیش بالینی خود را منتشر کردند. به زودی، آنها نتایج آزمایشات بالینی خود را نیز به اشتراک میگذارند. ما همچنین قصد داریم تا به زودی نتایج واکسن ناقل آدنوویروس خود را نیز به اشتراک بگذاریم.
بزرگترین چالشها در تولید واکسن کووید۱۹ چه بوده است؟
تحریمها مشکلات زیادی را برایمان ایجاد کردهاند، چرا که با وجود آنها خرید مواد و تجهیزات برای ما دشوار خواهد بود. به عنوان مثال، رزینهای کروماتوگرافی که ما برای تصفیه واکسن به آن نیاز داریم، بیشتر توسط شرکتهای چند ملیتی که تامین کننده اصلی ایالات متحده هستند تولید میشود، بنابراین ممکن است که این شرکتها از فروش مواد مورد نیاز به ما بترسند. ایالات متحده ادعا میکند که ما میتوانیم برای آنکه آنها این مورد را استثنا فراردهند، درخواست دهیم، اما با توجه به تجربههای قبلی مان، این روش کارساز نخواهد بود. در هر صورت، ما راهی پیدا خواهیم کرد. ما روشهای خود را تغییر میدهیم، به دنبال تامین کنندگان و ارائه دهندگان دیگر میگردیم و یا از راه حلهای داخلی بهره میبریم. ما به دنبال بهترین چیزی هستیم که میتوانیم بدست آوریم، اما گاهی اوقات کیفیت و کارایی تحت تأثیر قرار میگیرد.
یکی دیگر از بزرگترین چالشهای جهانی، مقیاس و اندازه میباشد. قبل از پاندمی، ایران عمدتا برای کودکان واکسن هایی را تولید میکرد و میزان مورد نیاز تولید هر واکسن، حدود سه میلیون دوز در سال بود. اکنون برای واکسیناسیون کامل کل جمعیت، ما به ۱۷۰ میلیون دوز واکسن نیاز داریم.
آینده توسعه واکسن در ایران، چگونه خواهد بود؟
هدف اولیه کووایران برکت این بود که تا سپتامبر، هر ماه حداکثر ۳۰ میلیون دوز واکسن تولید کند. این میزان برای واکسیناسیون جمعیت بزرگسال کافی میبود. اما آنها نتوانستهاند این هدف را عملی کنند، بنابراین ما مجبور شدیم تا میلیونها دوز واکسن را از کشورهای دیگر وارد کنیم. همانطور که بسیاری از افراد پیشبینی کرده اند، این آخرین اپیدمی کرونایی نخواهد بود که با آن روبرو هستیم. من (کیهان آزادمنش) انتظار دارم که از این ظرفیت تولید واکسن در سالهای آینده، برای تولید واکسنها و داروهای جدید، چه برای مقابه با کروناویروسها و چه سایر بیماریها استفاده شود.
- عضویت در کانال تلگرام رسانه هدهد کانادا
- صفحه ویژه گزارشگر را در رسانه هدهد دنبال کنید
- هم اکنون شما هم عضو هفته نامه رسانه هدهد کانادا شوید
منبع: خبرگزاری نِیچر
