آغاز ماه آوریل، که با روز دروغ اول آوریل (April Fools’ Day) همزمان است، تنها یک روز پیش از سیزدهبدر یا همان سیزدهم فروردین قرار دارد. روزی که در فرهنگ ایرانی به جشن، شادی، بازی، نیایش برای باران و آرزوی باروری زمین اختصاص یافته است.
این همزمانی جالب و گاه طعنهآمیز، در سالهای اخیر به فرصتی برای طنز و شوخی با مخاطبان و حتی دیگر رسانهها تبدیل شده. بهگونهای که بسیاری، روز سیزدهم را بهانهای برای «شوخی سیزده یا دروغ سیزده» میدانند.
اما فراتر از این شوخیها، سیزدهبدر ریشهدارترین آیین باستانی ایرانیست. جشنی در دل طبیعت که پیوند انسان و زمین را گرامی میدارد، فرصتی برای آشتی با طبیعت و دور شدن از هیاهوی شهر. در این میان، قرار گرفتن روز دروغ اول آوریل در چنین تقارنی، تنها چاشنیای است بر سنت دیرینهی شادی و خنده در این روز.
فلسفه دروغ اول آوریل
داستان روز دروغ اول آوریل به قرن شانزدهم میلادی در فرانسه بازمیگردد. زمانی که تقویم ژولیانی (وابسته به ژولیوس سزار) جای خود را به تقویم میلادی جدید داد؛ تقویمی که توسط پاپ گریگوری سیزدهم معرفی شده بود.
در تقویم قدیمی، سال نو در اول آوریل آغاز میشد، اما در تقویم جدید، شروع سال به اول ژانویه منتقل شد. از آنجا که خبرها به کندی منتشر میشدند، بسیاری از مردم همچنان ناآگاهانه، اول آوریل را به عنوان سال نو جشن میگرفتند. این افراد بهتدریج با لقب «احمقهای آوریل» شناخته شدند. همچنین دیگران با آنها شوخی میکردند. این ماجرا سرآغاز سنت شوخی و دروغ اول آوریل شد؛ رسمی که بیش از ۵۰۰ سال دوام آورده است.
شوخیهایی که جاودانه شدند!
در طول سالها، برخی از دروغهای اول آوریل آنقدر خلاقانه و هوشمندانه بودند که هنوز هم در یادها ماندهاند.
برای مثال:
-
در سال ۱۹۸۰، شبکه بیبیسی اعلام کرد که ساعت مشهور بیگ بن لندن دیجیتالی میشود. درنتیجه کسی که زودتر برسد میتواند عقربههای قدیمی آن را ببرد!
-
یا در سال ۱۹۹۲، رادیو عمومی ملی آمریکا اعلام کرد که «ریچارد نیکسون»، رئیسجمهور مستعفی آمریکا، قصد دارد دوباره برای ریاستجمهوری نامزد شود! در حالی که این خبر فقط یک شوخی ماهرانه بود.
ساعت گفتن دروغ اول آوریل هم مهم است!
جالب است بدانید که در برخی کشورها مثل بریتانیا، اتریش، نیوزیلند و زیمباوه، سنت دروغ اول آوریل تنها از صبح تا ظهر ادامه دارد. اگر کسی بعدازظهر دروغی بگوید، خودش «احمق آوریل» لقب میگیرد! البته در بسیاری از کشورها این شوخیها تا پایان روز هم مجاز است.
شوخی سیزده بدر از سیاست تا اجتماعی
یکی از جنجالیترین دروغهای سیزده در ایران خبر کج شدن و احتمال سقوط برج میلاد در روزنامه شرق بود که در سال ۱۳۸۳ منتشر شد. این شوخی از سوی برخی احزاب، جدی و مورد تحلیل قرار گرفته شد. برخی دیگر نیز آن را به برنامه اتمی ایران نسبت دادند. درپی انتشار این شوخی قیمت ملک در مناطق اطراف برج میلاد برای مدتی کاهش یافت.
شوخیهایی که فراگیر شد
برخی از شوخیها به گونهای فراگیر میشود که گویی خیلیها منتظر وقوع آنها بودهاند. برخی از این شوخیها عبارتند از:
- ترامپ میخواد رییس جمهور دائم آمریکا بشه
- دلار شده ۱۰۰ تومان
- تو قرعه کشی بانک یه ۲۰۶ برنده شدم
- یارانه شده نفری ۵ میلیون تومان
- گوگل یه نمایندگی داخل کیش زده
- هفته آینده ماکان بند تو آمریکا کنسرت داره
- سردار آزمون با تیم ملی خداحافظی کرد
- محمدرضا گلزار برای همیشه با سینما خداحافظی کرد
- بازگشت جواهر کوه نور به ایران
گسترش دروغ سیزده به خارج از مرزها
دروغ سیزده این سالها آنقدر جدی گرفته شده که حتی ایرانیان در خارج از کشور نیز به آن پایبند هستند و بعضا آنها را با واقعیت اشتباه میگیرند.
ایرانیان کانادا نیز امسال با انتشار اخباری در فضای مجازی بقدری دروغ سیزده را جدی گرفتند که برای خیلیها باورپذیر شده بود.
در این میان میتوان به راه اندازی پرواز مستقیم ونکوور _ شیراز و تورنتو _ شیراز، نامگذاری بخش نورث ونکور بنام تهران کوچک، فروش بلیطهای خط مستقیم تورنتو – تهران را نام برد