این روژها واژه “سواد رسانه ای” را تقریبا همه جا می شنوید. چه از طریق تلویزیون و مجلات و خبرگزاری‌ها و چه از دهان مربیان موفقیت و مشاوران خانواده و روان درمانگرها. اما این “سواد رسانه ای” دقیقا چه چیزی است که در عصر حاضر، این همه بر آن تاکید و تایید می‌شود و آن را لازمه ی ارتباطات موثر، زندگی کم‌آسیب و مسیر موفق می‌دانند؟
بگذارید ابتدا کمی واژه‌های این ترکیب را جداگانه بشکافیم.
سواد چیست؟ باسواد کیست؟
لازم به توضیح نیست که تا قبل از انقلاب صنعتی در اروپا، تقریبا بیشتر مردم جهان “بی‌سواد” بوده‌اند! بله! هرچند به دلیل تأکید برای خواندن قرآن و تورات، مسلمانان و یهودیان به نسبت بقیه مردمان، جمعیت باسوادتری داشتند، اما اختراع و گسترش دستگاه چاپ (از نیمه‌های قرن پانزدهم به بعد) و بعد از آن انقلاب صنعتی اول (دگرگونی‌های بزرگ تولید، کشاورزی و حمل و نقل که از سال ۱۷۶۰ در انگلستان آغاز شد) بود که باعث شد خواندن، نوشتن و در کل آگاهی، ارج و قرب یافته و همه‌گیر شود.
تا قرون متمادی، سواد، همان تعریفِ سنّتی را داشت: «توانایی خوانش و نگارش، یا قابلیت به‌کاربردن “زبان”ی خاص برای خواندن، نوشتن، شنیدن و سخن‌گفتن. » در قرن بیستم و با دگرگونی ارتباطات و انفجار تکنولوژی که عصر ارتباطات را به وجود آورد، مفهومِ نوینی به این واژه اضافه شد: «سطحی از خواندن و نوشتن که به “ارتباط” بیانجامد، که یک فرد بتواند مفهوم را درک کند و بتواند انگاره‌ها و اندیشه‌هایش را تا جایی که در آن جامعه سهیم باشد، بیان کند. » در آخرین سال‌های همین قرن و با همه‌گیر شدن کامپیوترها و شبکه جهانی، بخش دیگری هم به سواد اضافه شد: «توانایی و دانایی استفاده از کامپیوتر جهت ارتباطات انسانی و کسب دانش.»
اما همه را کنار بگذارید. در آغازین سال‌های هزاره سوم، تعریف سواد هم تغییر کرده است. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو UNESCO) اخیرا تعریف زیر را ارائه داده‌است: «باسوادی: توانایی شناخت، درک، تفسیر، ساخت، برقراری ارتباط و محاسبه است. باسوادی: زنجیره آموزشی که توانایی رسیدن به اهداف، توسعه دانش، پتانسیل و مشارکت کامل را در جامعه‌ای بزرگتر برای یک فرد فراهم می‌کند.» در واقع امروز «توانایی ایجاد “تغییر”، ملاک با سوادی قرار گرفته است. یعنی شخصی با سواد تلقی می‌شود که بتواند با استفاده از خوانده‌ها و آموخته‌های شخصی، تغییری در زندگی خود ایجاد کند.»
پس اگر پُست دکترای علوم پایه یا خدایگان مدیریت باشید یا فوق تخصص رشته‌ای پزشکی، اگر نتوانید با استفاده از خوانده‌ها و آموخته‌های شخصی، تغییری در زندگی خود ایجاد کنید، “بی‌سوادید”…
این سواد از دیدگاه یونسکو چند بخش مهم و تفکیک نشدنی دارد. سواد عاطفی؛ سواد ارتباطی، سواد رسانه ای، سواد مالی، سواد تربیتی و سواد دیجیتال)
رسانه یعنی چه؟
رسانه نه تنها در زبان فارسی واژه‌ی جدیدی است که عمرش در دنیا هم به یک قرن نمی‌رسد. معادل فارسی است برای Media. احتمالا با این هدف معادل‌سازی که: ماموریت رسانه، “رساندن” است: رساندن حرف، پیام، رویداد و دیدگاه‌های یک فرد یا یک مجموعه به افراد، گروه و مجموعه‌‌های دیگر.
پس «علامت دادن با دود توسط سرخپوست‌های یوکان» و «پرتاب سنگ جوان عاشق پیشه به شیشه‌ی پنجره‌ی معشوق» هم رسانه است، چون پیام می‌رساند، مانند «حضور هر روزه تینیجرهای تورنتویی در ویدئوهای تیک تاک» و «استفاده مدام میان‌سالان تهرانی از خبرهای تلگرام». درواقع و در سال سوم از دهه سوم از هزاره سوم، رسانه تقریبا همه چیز است. از گوشی تلفن همراه شما تا تلویزیون و صفحه کامپیوترتان، از رمان فلسفی و دفترچه راهنما و روزنامه اقتصادی که می‌خوانید تا مدرسه و دانشگاه و پارتی شبانه‌ای که می‌روید؛ از کنسول بازی و پرده سینما تا سخنرانی‌های داغ سیاسیون و تجمعات اعتراضی و صنفی. رسانه “ابزار” است، رسانه “پیام” است، رسانه “من و شما” هستیم؛ و آنچه در پسِ ذهن‌مان می‌گذرد…
ادامه دارد…
- عضویت در کانال تلگرام رسانه هدهد کانادا
- اخبار روز کانادا و اخبار مهاجرت کانادا را در رسانه هدهد دنبال کنید
- هم اکنون شما هم عضو هفته نامه رسانه هدهد کانادا شوی
