«برت مک‌‌گورک»، تحلیلگر امور سیاسی سی‌ان‌ان: «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا، هدف خود برای دریافت جایزه صلح نوبل ۲۰۲۵ را پنهان نمی‌کند. هوادارانش می‌گویند او همین حالا هم شایسته‌ی این جایزه است، در حالی که منتقدانش این تلاش را به طور کامل به تمسخر می‌گیرند و به سیاست‌های بحث‌برانگیز او اشاره می‌کنند که او را برای دریافت چنین جایزه‌ای بی‌صلاحیت می‌سازد.
ترامپ دو مورد از بدترین درگیری‌های قرن جدید، یعنی جنگ‌های غزه و اوکراین را به ارث برده است. در هر دو جبهه، نشانه‌هایی از امکان دستیابی به توافق دیده می‌شود. هنوز روشن نیست که آیا ترامپ و تیمش می‌توانند واقعا صلح برقرار کنند یا نه. اما اگر موفق شوند، کمیته‌ی نوبل می‌تواند و باید این دستاورد را به رسمیت بشناسد و جایزه صلح نوبل ۲۰۲۵ را به او اهدا کند.
بیایید از اوکراین شروع کنیم
پس از نه ماه سیاست‌ورزی پرپیچ‌وخم و تابستانی مملو از دیدارها و نشست‌ها با «ولودیمیر زلنسکی»، ولادیمیر پوتین و رهبران اروپایی، در کنار یک حملهی نافرجام روسیه که بدون تصرف هیچ قلمرویی و با بیش از ۲۰ هزار کشته روسی به پایان رسید، نشانه‌هایی از شکل‌گیری یک توافق احتمالی صلح پدیدار شده است.
این توافق، دو محور اصلی دارد:
نخست، تضمین‌های امنیتی با تعهد ایالات متحده و متحدان ناتو برای تأمین تسلیحات و حمایت نظامی از اوکراین، به‌منظور دفاع از حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور در برابر هرگونه تهاجم آینده.
دوم، مبادله‌ی محدود ارضی در امتداد خطوط کنونی در شرق اوکراین، با هدف بازسازی مرزهای امن و ایجاد زمینه‌ای برای صلحی پایدار میان دو کشور.
این همان توافق است؛ با این تفاوت که اوکراین به احتمال زیاد اجازه‌ی هیچ توافقی درباره‌ی تبادل اراضی را بدون تضمین امنیتی نخواهد داد و روسیه نیز بعید است بدون رسیدن به توافقی در مورد نقشه‌ی مرزی، به جنگ ویرانگر خود پایان دهد.
رسیدن به چنین توافقی نیازمند تداوم ارسال تجهیزات نظامی از سوی آمریکا و ناتو به اوکراین است. از جمله سامانه‌های پدافند هوایی و موشک‌های دوربرد. همچنین، لازم است تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی بر مسکو افزایش یابد.
پس از نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، به نظر می‌رسد ترامپ از این رویکرد حمایت کرده است. چرا که تجهیزات نظامی آمریکا از طریق خریدهای متحدان ناتو به اوکراین می‌رسد.
فشار بر مسکو: کلید پایان جنگ اوکراین
برای نخستین بار، اروپایی‌ها در حال بررسی استفاده از بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار دارایی مسدودشده‌ی روسیه به عنوان وامی برای اوکراین هستند تا به این کشور کمک کنند اقتصاد و زیرساخت دفاعی خود را در برابر جنگ ادامه‌دار حفظ کند.
تا زمانی که کاخ سفید در این رویکرد ثابت‌قدم بماند، احتمال اینکه پوتین در نهایت چاره‌ای جز انعقاد توافقی برای حفظ آبروی خود نداشته باشد، افزایش خواهد یافت. روسیه اکنون در جنگ انتخابی پوتین بیش از یک میلیون تلفات نظامی متحمل شده است. همچنین اقتصادش روز به روز تحت فشار بیشتری قرار دارد، با نرخ بهره‌ای که به ۲۰ درصد نزدیک می‌شود و بودجه‌هایی که به صادرات انرژی وابسته‌اند و در برابر تحریم‌ها آسیب‌پذیر هستند. اگر ترامپ بتواند فشار بر مسکو را حفظ کند و همزمان چارچوب توافقی برای پایان جنگ شکل دهد، ممکن است توافقی پیش از انتخاب برنده‌ی جایزه صلح نوبل ۲۰۲۵ در یک سال آینده حاصل شود.
تلاش ترامپ برای پایان جنگ غزه
ترامپ با یک آتش‌بس سه‌مرحله‌ای که از دولت بایدن به ارث برده بود، وارد کاخ سفید شد. آتش‌بسی که برای پایان کامل جنگ در غزه طراحی شده بود، با فاز دوم که ساختارهای امنیتی و سیاسی موقت را پیش‌بینی می‌کرد، همراه با یک برنامه‌ی بازسازی عظیم برای این محوطه. چارچوب «روز پس از جنگ» با جزئیاتی که قرار بود در فاز اول نهایی شود، تدوین شده بود. دوره‌ای شش‌هفته‌ای که در آن گروگان‌ها آزاد می‌شدند و کمک‌ها به غزه سرازیر می‌شد.
متاسفانه، آتش‌بس پس از مرحله‌ی اول در مارس فرو پاشید. شش ماه گذشته شاهد یکی از شدیدترین عملیات‌های نظامی اسرائیل تاکنون بوده و همزمان یک بحران انسانی رخ داده است، که در این مدت اسرائیل برای نخستین بار مرزهای غزه را محاصره کرد. دو هفته پیش، هرگونه ادعا درباره شایستگی جایزه صلح نوبل ۲۰۲۵ به دلیل وضعیت غزه، مشکوک به نظر می‌رسید.
مذاکرات متوقف شده بود. همچنین اسرائیل عملیات نظامی بحث‌برانگیزی را برای تصرف شهر غزه و منطقه شمالی نوار غزه آغاز کرده بود. مقامات ارشد اسرائیلی همچنین ادعا کردند که اسرائیل قصد دارد غزه را اشغال کند. شاید قلمرو آن را با اسرائیلی‌ها بازسازی کند و در این روند، ساکنان غزه را بیرون براند. اوضاع از بد به بدتر در حال پیش رفتن بود.
طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ: امیدی برای پایان جنگ غزه
این وضعیت هفته‌ی گذشته تغییر کرد. زمانی که ترامپ یک طرح ۲۰ بندی برای پایان دادن به جنگ ارائه داد. بر اساس این طرح جهانی صلح ترامپ، اسرائیل از الحاق یا اشغال صرف‌نظر می‌کند. درنتیجه حماس موظف است کنترل خود بر غزه را واگذار کرده و تمامی گروگان‌ها، چه زنده و چه مرده، را آزاد کند. طرح جهانی صلح ترامپ شبیه آن چیزی است که برای مرحله‌ی دوم توافق ژانویه پیش‌بینی شده بود و حمایت اسرائیل را به همراه دارد. همچنین کشورهای عربی و دارای اکثریت مسلمان از جمله عربستان سعودی، قطر، مصر، اردن، ترکیه، پاکستان و اندونزی نیز از آن حمایت کرده‌اند.
چالش‌های مذاکرات قاهره
اکنون اجماع بر این است که پس از پایان این جنگ، حماس نمی‌تواند کنترل غزه را حفظ کند. درنتیجه غزه به تلاش بین‌المللی سازماندهی شده توسط آمریکا نیاز دارد تا امنیت برقرار شده و ساختارهای حکومتی جدیدی ایجاد شود که جایگزین حماس شود. حزبی که نزدیک به دو دهه بر غزه حکومت کرده است.
هفته‌ی گذشته حماس حمایت مشروط خود از طرح جهانی صلح ترامپ را اعلام کرد و هم‌اکنون مذاکراتی در قاهره در جریان است تا آزادسازی گروگان‌ها همراه با تبادل زندانیان فلسطینی سازماندهی شود. گمان می‌رود حماس تلاش خواهد کرد تا تاخیر ایجاد کند و از تعهد به خلع سلاح و رها کردن کنترل امنیتی غزه سر باز زند. ترامپ درست می‌گوید که باید فشار بر حماس ادامه یابد؛ او شنبه نوشت که تاخیرها غیرقابل قبول است و همین طور بر اسرائیل نیز تاکید کرد.
غزه‌ای بدون حماس و اسرائیل
اما طرح جهانی صلح ترامپ به وضوح بیان می‌کند که صرف‌نظر از اظهارات حماس، در مناطقی که این گروه دیگر کنترلی بر آن‌ها ندارد، اجرا خواهد شد. این امر می‌تواند پایان جنگ را تسریع کند. همچنین واقعیتی جدید از غزه‌ای بدون حماس به وجود آورد، که شرطی ضروری برای صلح بلندمدت است. اسرائیل نیز باید نقش خود را ایفا کند، از جمله کنار گذاشتن هرگونه برنامه برای اشغال مجدد یا اسکان دوباره در غزه، که برای هرگونه ابتکار بلندمدت ضروری است و همچنین پذیرش «مسیر معتبر به سوی خودمختاری و تشکیل دولت فلسطینی» در طرح ترامپ.
در نهایت، ایالات متحده اکنون پایان جنگ غزه و مسیری برای همزیستی و صلح بلندمدت بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها را ترسیم کرده است. بسیاری از بندهای طرح جهانی صلح ترامپ اصول کلی هستند. اما الزامات روشن است: حماس باید تمام گروگان‌ها را آزاد کند و کنترل غزه را در ازای آزادی تعداد زیادی از زندانیان فلسطینی، آتش‌بس و عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی کنار بگذارد. هر کس که می‌خواهد این جنگ وحشتناک را متوقف کند، باید اکنون از حماس بخواهد که این شرایط را بدون تأخیر بپذیرد.
آیا ترامپ به اسلو می‌رسد؟
جایزه صلح نوبل ۲۰۲۵ هر سال در ۱۰ دسامبر، مصادف با تاریخ مرگ آلفرد نوبل در سال ۱۸۹۶، اهدا می‌شود. کمیته، برنده را دو ماه زودتر، ۱۰ اکتبر، انتخاب می‌کند. ترامپ بدون شک امیدوار است که فردا بتواند این جایزه را به دست آورد. این امر بسیار بعید است. اما سال آینده، صد و بیست و پنجمین سالگرد این جایزه است و ترامپ ممکن است ادعای معتبری برای آن داشته باشد.
سال ۲۰۲۶ دروازه‌ای خواهد بود بین جهانی با ثبات و یکپارچگی یا جهانی با افزایش بی‌نظمی و درگیری. جنگ‌های غزه و اوکراین دو نقطه‌ی عطف هستند که در صورت حل‌وفصل، به تقویت یکپارچگی و ارتباط در خاورمیانه و اروپا کمک خواهند کرد. رئیس‌جمهور ترامپ و تیمش شایسته‌ی تقدیر هستند که چارچوب‌هایی برای پایان دادن به هر دو جنگ ایجاد کرده‌اند. اگر آن‌ها اکنون بتوانند این مسیر را ادامه دهند و در سال پیش رو تمرکز خود را از دست ندهند (که اگر بزرگی است)، آنگاه ترامپ می‌تواند به طور معتبری ادعای دریافت صد و بیست و پنجمین جایزه‌ی صلح نوبل را داشته باشد.
صرف‌نظر از اینکه درباره‌ی رئیس‌جمهور ترامپ و دولت او چه نظری داریم، در این دو مساله‌ی حیاتی جنگ و صلح، همه‌ی ما باید امیدوار باشیم که او موفق شود.
منبع: سی‌ان‌ان
