این روزها بحث انتقال تابعیت ایرانی از مادر داغ است و هر روز اظهار نظرهای مختلفی دراینباره صورت می‌گیرد، حالا این قانون در تقابل با آخرین خواسته مریم میرزاخانی قرار گرفته است.
مریم میرزاخانی ریاضیدان نابغه ایرانی، استاد دانشگاه استنفورد و نخستین زن برنده مدال فیلدز (بالاترین نشان علمی رشته ریاضیات که هر چهار سال یک بار به دانشمندان برگزیده زیر ۴۰ سال اهدا می‌شود) که به دلیل سرطان در گذشت.
وی نخستین زن و ایرانی بود که موفق به دریافت جایزه فیلدز شد
میرزاخانی در سال ۱۹۹۹ میلادی موفق شد راه حلی برای یک مشکل ریاضی پیدا کند؛ ریاضیدانان مدت‌های طولانی است که به دنبال یافتن راه عملی برای محاسبه حجم رمزهای جایگزین فرمهای هندسی هذلولوی بوده‌اند و در این میان مریم میرزاخانی در دانشگاه پرینستون نشان داد که با استفاده از ریاضیات شاید بتوان بهترین راه را به‌سوی دست یافتن به راه حلی روشن در اختیار داشت.
حالا رسانه‌ها خبر می‌دهند که آخرین خواسته این دانشمند برجسته ایرانی اخذ تابعیت ایرانی برای آناهیتا دختر او بوده. مریم میرزاخانی در سال ۲۰۰۵ با یان وندارک پژوهشگر اهل جمهوری چک ازدواج کرد و ماحصل این ازدواج تولد دختری به نام آناهیتاست. با این حال بر اساس قوانین مربوط به تابعیت در ایران، دختر وی برای ورود به ایران نیازمند گرفتن ویزاست و با اینکه مادر وی ایرانی بوده و در ایران نیز متولد شده است، نمی‌تواند شناسنامه و تابعیت ایران را اخذ کند.
رضا شیران نماینده مجلس ایران از تلاش شماری از نمایندگان مجلس برای تسریع در اصلاح قانون تابعیت به منظور اجرای وصیت مریم میرزاخانی خبر داد. تاکنون ۶۰ نماینده نامه‌ای را برای الحاق یک فوریت به این طرح امضا کرده اند. کمیسیون فرهنگی مجلس بیستم تیرماه/۱۱ ژوئیه ۲۰۱۷ طرح اعطای تابعیت ایرانی به فرزندان مادران ایرانی و پدران خارجی را تصویب کرد. این طرح برای ورود به صحن علنی مجلس، دست‌کم به تایید کمیسیون حقوقی و قضایی نیاز داشت.
زهره ارزنی حقوقدان درباره این قانون چنین گفته بود: «در حال حاضر تغییر خاصی در قانون فعلی تابعیت ایجاد نشده بلکه وضعیت فرزندان متولد شده از مادر ایرانی و پدر غیر ایرانی در خارج از کشور همچنان تعیین تکلیف نشده رها شده است. قانون مدنی درباره این کودکان سکوت کرده است و ما با خلاء قانونی مواجه‌ایم. آناهیتا دختر مرحوم مریم میرزاخانی یکی از مصداق‌های عینی در این خصوص است».
مریم میرزاخانی، ریاضیدان برجسته ایرانی آمریکایی که روز ۲۳ تیر ۱۳۹۶ / ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۷ درگذشت، وصیت کرده بود که تابعیت ایرانی به تنها دخترش اعطا شود
براساس قوانین ایران و به ویژه بخش اشخاص قانون مدنی این کشور (مصوب ۱۳۱۳-۱۳۱۴) تابعیت ایران به فرزندان مادر ایرانی و پدر خارجی تعلق نمی‌گیرد.
در یازدهم ژوئیه ۲۰۱۷ سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس ایران از مصوبه این کمیسیون خبر داد كه بر اساس آن، فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان غیر ایرانی می‌توانند تابعیت ایران را دریافت کنند.
اما درست چهار روز بعد در پانزدهم ژوئیه،خبری مبنی بر انتقال تابعيت از مادر همچنان ممنوع است منتشر شد.
سرانجام در تاریخ ۱۲اوت ۲۰۲۰، وزارت کشور ایران اعلام کرد که از این به بعد مادران ایرانی با همسر خارجی می‌توانند برای فرزندانشان شناسنامه ایرانی بگیرند.
